بهترین روش درمان وسواس فکری و عملی
حتما گاهی برای شما هم پیش آمده که افکار یا احساسات مزاحم و آزاردهنده‌ای ذهن شما درگیر خود کرده باشند. اغلب ما پس از مدتی این افکار را فراموش کرده و دوباره به زندگی طبیعی خود باز می‌گردیم؛ در افراد مبتلا به وسواس فکری و عملی عبور از این مساله بسیار دشوارتر از آنچه که فکرش را بکنید خواهد بود. اختلال وسواس فکری و عملی یا OCD یک اختلال اضطرابی است که شامل افکار ناخواسته و رفتارهای تکرار شونده‌ی ناخودآگاه است. برای مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با OCD و درمان وسواس فکری عملی در مجله‌ی روانشناختی ایرانیان همراه ما باشید.
وسواس فکری چیست؟
اختلال وسواس فکری و عملی یا به اصطلاح دیگر اختلال وسواسی-جبری یکی از انواع اختلالاتی است که در آن فرد افکار افراطی و خاص (وسواس فکری) را به طور مکرر تجربه می‌کند یا نیاز به انجام مکرر اعمال خاصی (وسواس عملی) را احساس می‌کند تا حدی که باعث پریشانی یا اختلال در عملکرد عمومی فرد می‌شود. عدم انجام رفتارهای اجباری معمولاً باعث پریشانی شدید در فرد می‌شود. حتی اگر افراد مبتلا به این اختلال بدانند که وسواس‌هایشان واقع‌بینانه نیست، باز هم در پیشگیری از بروز این افکار وسواسی یا توقف اقدامات اجباری خود مشکل دارند و فرد جز برای مدت زمان کوتاهی، قادر به کنترل افکار و اعمال وسواسی خود نمی‌باشد؛ بدیهی است که آن‌ها برای درمان قطعی وسواس فکری شدید باید به پزشکان و مشاوران مراجعه کرد.
تخمین زده شده که حدود ۲٪ از جامعه به اختلال وسواس فکری و عملی مبتلا هستند. تقریبا در نیمی از این موارد، علائم این اختلال در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود و در صورت عدم ابتلا فرد تا سن ۴۰ سالگی، به‌ندرت این اختلال در سنین بالاتر بروز پیدا می‌کند. توجه به نشانه‌ها می‌تواند به شما در تشخیص و اقدام به موقع برای درمان وسواس فکری و عملی کمک کند.
علائم اختلال وسواس فکری و عملی
مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی به‌طور معمول:
o افکار، احساسات یا اجبارهایی را احساس می‌کنند که قادر به کنترل آن‌ها نیستند.
o نمی‌خواهند که این افکار و احساسات مزاحم را تجربه کنند.
o روزانه به میزان قابل‌توجهی احساس ناراحتی و ناخوشی می‌کنند که عموما شامل احساس ترس، انزجار و شک است یا اعتقاد به اینکه کارها حتما باید به روشی خاص انجام شود.
o وقت زیادی را صرف تمرکز بر روی این وسواس‌ها و رفتارهای اجباری می‌کنند، که این امر باعث ایجاد اختلال در فعالیت‌های شخصی، اجتماعی و شغلی آن‌ها می‌شود.
o آن‌ها برای برطرف کردن این حالات و درمان وسواس فکری و عملی خود به‌تنهایی قادر به انجام کاری نیستند.
انواع وسواس فکری و عملی
به طور کلی اختلال وسواس فکری-عملی انواع مختلفی دارد که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
• وسواس تمیزی
شخصی که این نوع وسواس را دارد، احساس نیاز مبرم به تمیزی و نظافت محیط و اشیا مختلف را دارد. اگر تمیزی و نظافت به شکل مورد نظر او انجام نشود، احساس نگرانی و اضطراب می‌کند.
. وسواس تقارن
افراد مبتلا به این نوع اختلال وسواس فکری و عملی ممکن است برای جلوگیری از تجربه کردن احساسات منفی و اضطراب، اشیا را به شیوه‌ای خاص و منظم قرار دهند و آن‌ها را دائما مرتب کنند.
· وسواس ترس از بیماری و آلودگی
افرادی که این نوع وسواس را دارند، به شدت تلاش دارند تا از بیماری‌ها و آلودگی‌ها جلوگیری کنند، بیش از حد از عوامل بیماری‌زا می‌ترسند، از ابتلا و فکر به بیماری وحشت دارند؛ این افراد در صورتی که جلوگیری از بیماری به شکل مطلوب ذهنی آن‌ها انجام نشود، شدیدا آزرده خاطر می‌شوند.
· وسواس دینی و مذهبی
این افراد به طور مداوم احساس نیاز به انجام عملیات دینی خاصی را دارند مانند نماز خواندن یا ذکر گفتن، و در صورت عدم انجام احساس آشفتگی و ترس خواهند کرد. درمان اختلال وسواس فکری در این مورد ممکن است به علت تعصبات دینی فرد، کار را برای روان‌درمانگر دشوارتر کند.
· وسواس بدریخت انگاری
در این حالت فرد دائما جلوی آیینه بوده و شدیدا نگران ظاهرش است. عیب‌های بزرگی بر صورت و بدن خود تصور می‌کند تقریبا همه‌ی آن‌ها تنها در ذهن خودش است و کاملا از دید دیگران پنهان است.
· وسواس احتکار
گاهی اوقات این وسواس فکری-عملی به صورت علاقه‌ی شدید فرد برای جمع آوری اشیا بی‌ارزش و بی‌مصرف بروز پیدا می‌کند. فرد مبتلا با فکر کردن به این که ممکن است بعدا به آن اشیا نیاز پیدا کند از دور ریختن آن‌ها اجتناب می‌کند.
داشتن چنین علائمی می‌تواند زنگ خطری برای شما باشد و بهتر است در صورت مشاهدهی آن‌ها نسبت به درمان وسواس فکری و عملی اقدامات لازم را انجام نمایید.
چرا به وسواس دچار می‌شویم؟
متخصصین به طور دقیق نمی‌توانند علت ایجاد این اختلال اضطرابی را تعیین کنند؛ موارد متعدد و مختلفی می‌توانند منجر به بروز وسواس فکری و عملی شوند از جمله عوامل ژنتیکی، عصبی، رفتاری، شناختی و محیطی ممکن است در شکل‌گیری این اختلال مؤثر باشند. وقتی چند عامل به طور همزمان باعث بروز وسواس شده باشند روند درمان سخت‌تر و پیچده‌تر بوده و برای درمان قطعی وسواس فکری شدید مبتلایان باید حتما به متخصصین حاذق مراجعه کنند.
تفاوت اختلال وسواس با شخصیت وسواسی
در اختلال وسواسی، فرد تجربه‌های مکرر و ناخواسته از ترس، نگرانی یا احساسات منفی را دارد که باعث می‌شود او عملیات و رفتارهای خاص تکراری را انجام دهد تا این احساسات را کنترل کند.
در مقابل شخصیت وسواسی، وسواس و نگرانی به طور عمومی بخشی از شخصیت فرد است و نه به صورت یک اختلال خاص. این افراد ممکن است دارای ویژگی‌هایی مانند دقت بیش از حد، احتیاط و انتقال عفونت باشند، اما این ویژگی‌ها به شکلی معمولی در زندگی روزمره و بدون تجربه مکرر ترس یا نگرانی انجام می‌شوند.
برای درک بهتر این مطلب به مثال زیر توجه نمایید:
مثال: در اختلال وسواس فکری علائم اصلی این بیماری شامل وسواس‌های مکرر و عمل‌وسواسی هستند. این علائم می‌توانند باعث ایجاد استرس و ناراحتی شدید در افراد شوند؛ ولی علائم اصلی شخصیت وسواسی شامل الگوی رفتاری ثابت و تمایل به دقت بالا هستند. این افراد به دیگران انتظارات خود را تحمیل می‌کنند.
عموما درمان اختلال وسواس فکری و یا شخصیت وسواسی، شامل ترکیبی از مشاوره و درمان‌های دارویی به صورت همزمان است ولی OCD در اکثر مواقع نیازمند درمان‌های طولانی‌تری می‌باشد.
وسواس در کودکان و نوجوانان
وسواس فکری و عملی (OCD) در کودکان و نوجوانان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کند. این اختلال ممکن است باعث ایجاد ترس‌ها، اندوه‌ها و نگرانی‌های مداوم در ذهن کودک یا نوجوان شما شود.
در صورت مشاهدهی همزمان چند مورد از نشانه‌های مذکور در کودک یا نوجوان خود برای درمان وسواس فکری و عملی آن‌ها از مشاوران کمک بخواهید:
- حساسیت داشتن بیش‌ازحد به کثیفی و آلودگی
- افکار ناخواسته و تکراری درباره خشونت، صدمه زدن به کسی یا کشتن دیگری و آسیب‌زدن به خود
- صرف زمان زیاد برای شمارش، لمس اشیا، فکر کردن به اعداد و دنباله‌ها
- افکار تکرار شونده و ادامه‌دار درباره رفتارهای جنسی نامناسب یا رفتارهای ممنوع و ناشایست
- افکار مازحم و آزاردهنده‌ای که برخلاف اصول مذهبی فرد هستند
- احساس نیاز شدید به دانستن یا به‌خاطر سپردن مسائل ریز و بعضا بی‌اهمیت
- توجه بیش‌ازحد داشتن به جزئیات
- نگرانی زیاد از پیش آمدن اتفاقات ناگوار
- داشتن افکار تهاجمی یا رفتارهای پرخاشگرانه
-
روش‌های درمان قطعی وسواس شدید
- روش‌های زیر نمونه‌هایی برای درمان قطعی وسواس شدید می‌باشند که به صورتی موردی مطرح شده‌اند، بعضا ممکن است متخصصان برای افزایش سرعت بهبود بیماران از دو یا چند روش به طور همزمان بهره ببرند:
· مشاوره و پشتیبانی
- گام نخست برای درمان هرچه سریعتر وسواس شدید دریافت مشاوره و پشتیبانی از طرف متخصصین خبره در حوزه‌ی روانشناسی و روانپزشکی می‌باشد. کمک گرفتن از متخصصان شما را بی‌درنگ در مسیر بهبود قرار خواهد داد.
روش‌های درمان قطعی وسواس شدید
روش‌های زیر نمونه‌هایی برای درمان قطعی وسواس شدید می‌باشند که به صورتی موردی مطرح شده‌اند، بعضا ممکن است متخصصان برای افزایش سرعت بهبود بیماران از دو یا چند روش به طور همزمان بهره ببرند:
· مشاوره و پشتیبانی
گام نخست برای درمان هرچه سریعتر وسواس شدید دریافت مشاوره و پشتیبانی از طرف متخصصین خبره در حوزه‌ی روانشناسی و روانپزشکی می‌باشد. کمک گرفتن از متخصصان شما را بی‌درنگ در مسیر بهبود قرار خواهد داد.
· درمان دارویی
انواع داروها مانند آنتی‌دپرسانت‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و آنتی‌انزیم‌ها می‌توانند در مراحل پیشرفته‌تر وسواس به بهبود وضعیت افراد مبتلا کمک کنند.
· درمان روانشناختی
روش‌های مانند تراپی شناختی-رفتاری (CBT) و تراپی تحلیلی رفتاری (ABA) در روند درمان اختلال وسواس فکری بسیار کمک کننده هستند. اغلب پزشکان در کنار درمان‌های دارویی تراپی و روان‌درمانی را نیز توصیه می‌کنند.
· تکنیک‌های تنفسی و آرامش‌بخش
تمرین تنفس عمیق و تکنیک‌های آرامش‌بخش روشی مناسب برای به کاهش استرس و اضطراب و راهکاری موثر در درمان وسواس فکری و عملی می‌باشند.
· تغییر الگوهای فکری
آموزش در زمینه‌ی وسواس فکری و نحوه‌کنترل آن به افراد کمک می‌کند تا برای تغییر الگوهای رفتاری منفی و زیان‌بار خود به صورت صحیح اقدام نموده و از پیشروی و تشدید وسواس خود جلوگیری نمایند.
· پذیرش و تعهد
یکی از آثار آموزش به افراد، پذیرش و تعهد به افکار و احساسات خود و عدم مقاومت در مقابل آن‌ها می‌باشد که این مساله در بهبود بیماران بسیار کمک کننده است.
· ممارست و تداوم
انجام مداوم تمرین‌ها و ممارست داشتن در عمل کردن به تکنیک‌ها و روش‌های درمانی، از مهم‌ترین نکاتی است که در طول زمان باعث ارتقای سلامت روان مبتلایان به وسواس شدید خواهد شد.
ممکن است متخصصان برای افزایش سرعت بهبود وسواس فکری و عملی از دو یا چند روش به طور همزمان بهره ببرند. چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟
در صورتی که به صورت مکرر علائم زیر را تجربه می‌کنید، بهتر برای درمان وسواس فکری و عملی خود به یک متخصص روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید:
- افکار منفی شما به طور مداوم و مزمن در ذهن شما تکرار می‌شوند.
- این وسواس‌ها بر زندگی شخصی، اجتماعی یا حرفه‌ای شما تأثیر منفی گذاشته‌اند.
- افکار وسواسی باعث اضطراب یا استرس شدید در شما شده است.
- تلاش‌های شما برای کنترل علائم وسواس به نتیجه‌ی مطلوبی نرسیده است.
- این وسواس‌ها به روابط شما آسیب زده‌اند.
-
جمع بندی
در این مطلب به مطالعه درباره‌ی با وسواس فکری و عملی و انواع مختلف آن پرداختیم. همه‌ی ما ممکن است افکار منفی را در برهه‌‌های حساس زندگی خود تجربه کرده باشیم، اما این اختلال اضطرابی فراتر از درگیری ساده با این افکار مزاحم است و به طور دائم فرد مبتلا را آزار داده و باعث بروز و تکرار رفتارهای خاص در او خواهد شد؛ حتی کودکان و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و ممکن است به اختلال وسواس فکری دچار شوند. از این رو آگاهی نسبت به این اختلال و پیگیری و درمان وسواس فکری و عملی باید با جدیت دنبال شود. روان‌پزشکان و روانشناسان حرفه‌ای ما در مرکز روان تحلیلی ایرانیان می‌توانند با ارزیابی مناسب و ارائه روش‌های درمانی موثر، به شما کمک کنند تا با وسواس‌ها، افکار منفی و اضطراب خود مقابله کنید و در صورت درگیر بودن با این اختلال اذیت کننده، برای درمان قطعی وسواس فکری شدید خود، با خیال راحت اقدام نمایید.
منابع:
دیدگاهتان را بنویسید