تشخیص و درمان بیش فعالی کودکان در بهترین مرکز روانشناسی

این روزها، حرف و سخن درباره تشخیص بیش فعالی کودکان یا ADHD در کودکان، نوجوانان و حتی بزرگ‌سالان بسیار زیاد شده‌است و تقریبا به جرأت می‌توان گفت، بخش زیادی از جامعه تصور می‌کنند، مبتلا به ADHD هستند و یا در شبکه‌های مجازی تبلیغات بسیار گسترده‌ای پیرامون درمان بیش فعالی کودکان در اختیار همه قرار می‌گیرد که متأسفانه، گاهی حرفه‌ای و تخصصی نیستند و موجب گمراهی والدین می‌شوند. با توجه به این مسئله ما در مجلۀ روانشناسی مرکز روان‌تحلیلی ایرانیان تصمیم گرفتیم، در این باره بیشتر با شما سخن بگوییم.

نشانه‌های بیش فعالی کودکان

تشخیص بیش فعالی کودکان باید توسط پزشکان متخصص مغز و اعصاب و یا کلینک‌های تخصصی انجام شود. اما یک سری نشانه‌ها در این رابطه وجود دارد که در صورت مشاهدۀ آن‌ها بهتر است با پزشک متخصص یا مراکز درمان پیش فعالی کودکان مشورت کنید. این علائم بر (3) دستۀ کلی تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها و زیر شاخه‌هایشان اشاره می‌کنیم:

1.بی‌توجهی

کودکانی که دچار بی‌توجهی هستند ممکن است:

• گوش‌دادن به صحبت‌های دیگران، برایشان سخت باشد.
• نتوانند وظایف‌شان را به اتمام برسانند.
• اشیاء و وسائل شخصی خود را مدام گم کنند.
• به راحتی حواسشان پرت شود.
• در سازمان‌دهی کارها و وظایفشان مشکل داشته‌باشند و نتوانند آن‌ها را به ثمر برسانند.

2.بیش‌فعالی

کودکان بیش فعال ممکن است:

• به طور مداوم در حال حرکت باشند.
• به سختی در یک جا بنشینند.
• به طور مداوم با دست و پایشان تکان بخورند.
• به طور مداوم صحبت کنند.

3.تکانشگری

کودکان تکانشگر ممکن است:

• بدون فکرکردن به طور مداوم حرف بزنند.
• در رعایت نوبت مشکل داشته‌باشند.
• خیلی سریع عصبانی شوند.
• در کنترل تکانه‌های خود مشکل داشته‌باشند.

علت دقیق بیش فعالی در کودکان چیست؟

هنوز دلیل بروز پیش فعالی در کودکان مشخص نیست، اما بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که ژن‌ها در این اختلال نیز مانند سایر اختلال‌ها نقش بسیار مهمی دارند. علاوه بر ژنتیک، محققان در حال بررسی تفاوت‌های رشد مغز و زیست‌شناسی اعصاب در افراد مبتلا به ADHD در مقایسه با سایر افرادی است که این اختلال را ندارند. از سوی دیگر آسیب‌های مغذی، تغذیه و محیط اجتماعی که زن باردار در آن به سر می‌برد، در بروز این اختلال موثر است.

تشخیص بیش فعالی کودکان چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که گفتیم، بیش فعالی کودکان می‌تواند یک یا مجموعه‌ای دلایل زیر باشد:

• بی‌توجه: بیشتر علائم بی‌توجهی اما نه بیش‌فعالی یا تکانشگری
• بیش‌فعال-تکانشی: بیشتر علائم بیش‌فعالی و تکانشگری اما نه بی‌توجهی
• ترکیبی: علائم هم بی‌توجهی و هم بیش‌فعالی و تکانشگری

شروع تشخیص بیش فعالی کودکان باید در دوران طفولیت، قبل از 12 سالگی اتفاق بیفتد، علائم در دوران نوجوانی و بزرگسالی ادامه خواهند داشت. معیارهای تشخیص بیش فعالی، براساس سن با هم متفاوت هستند.

یادتان باشد در تشخیص بیش فعالی کودکان تا 16 سال، بچه‌ها باید حداقل (6) علامت بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری یا هر دو را داشته‌باشند. بزرگسالان و جوانان بالای ۱۶ سال نیز باید حداقل (5) علامت بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری یا هر دو را بروز دهند.

برای تشخیص ADHD، علائم فرد باید:

1. حداقل (6) ماه علائم بیش فعالی را داشته‌باشد.
2. در (2) یا چند محیط (خانه، محل کار، مدرسه یا با دوستان) این نشانه‌ها را داشته‌باشد.
3. با عملکرد اجتماعی، مدرسه یا کار تداخل یا اختلال ایجاد کند.

استرس، اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و سایر شرایط یا بیماری‌های جسمی می‌توانند علائمی مشابه علائم ADHD ایجاد کنند. مراکز تشخیص بیش فعالی در کودکان، باید ارزیابی کاملی برای تعیین علت علائم، تشخیص و شناسایی درمان‌های موثر انجام دهند.

کلینیک‌های مراقبت اولیه گاهی اوقات ADHD را تشخیص و درمان می‌کنند یا ممکن است فرد را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهند. در طول ارزیابی، متخصص مجموعه، اقدام‌های زیر را انجام می‌دهد:

• متخصص امر، سلامتِ روان و سابقۀ پزشکی فرد از جمله: سلامتی خلق‌وخوی فرد، در گذشته و اکنون را بررسی می‌کند.
• اگر بزرگسال باشد، رفتار دوران کودکی فرد را و تجربه و خاطراتش را بررسی می‌کند. برای به دست‌آوردن این اطلاعات، کارشناس ممکن است برای صحبت با خانواده، دوستان، همسر، معلمان و سایر افرادی که فرد را به خوبی می‌شناسند و او را در محیط‌های مختلف دیده‌اند، اجازه بخواهد تا در مورد رفتارها و تجربیات فرد در خانه، مدرسه یا جاهای دیگر اطلاعات کسب کند.
• متخصص امر از چک‌لیست‌های علائمADHD برای تشخیص بیش فعالی کودکان استفاده می‌کند.
• کارشناسان امر، از آزمون‌های روانشناختی، کمک می‌گیرند. این آزمون‌ها شامل مهارت‌های شناختی مانند حافظۀ کاری، عملکرد اجرایی (توانایی‌هایی مانند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری)، توانایی‌های بصری و فضایی یا استدلالی است.

بعضی مواقع ممکن است، والدین یا معلم‌ها متوجۀ اختلال ADHD در کودکی نشده باشند یا نشانه‌ها بسیار خفیف بوده و خانواده یا مدرسه، متوجۀ آن‌ها نشده‌اند. شاید هم تا بزرگسالی، با چالش‌های آن خوب کنار آمده‌بودند و اینک در بزرگسالی علائم شدت یافته‌ و خود را بروز داده‌است.

با این حال، باید به شما بگوییم، هیچ‌وقت برای تشخیص و درمان ADHD و سایر مشکلات سلامت روان مرتبط با آن دیر نیست. درمان موثر می‌تواند زندگی روزمره را برای افراد مبتلا به ADHD و خانواده‌هایشان آسان‌تر سازد.

درمان بیش فعالی کودکان چگونه انجام می‌شود؟

برای درمان بیش فعالی کودکان، راه مشخص و کاملی که بتوان به جرأت گفت با انجام آن، این اختلالات کامل برطرف می‌شود، وجود ندارد. اما مجموعۀ اقدام‌هایی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم، برای درمان بیش فعالی کودکان موثر هستند:

1.دارو برای درمان بیش فعالی کودکان

داروهای محرک، بهترین و در عین حال شایع‌ترین نوع داروهایی است که برای درمان ADHD استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که این داروها، موجب افزایش سطح مواد شیمیایی مغز می‌شوند و در کاهش علائم بسیار موثرند.

گاهی اوقات پزشکان داروهای غیرمحرک مانند ضدافسردگی‌ها را برای درمان ADHD تجویز می‌کنند. با این حال، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) این داروها را به‌طور خاص برای ADHD تأیید نکرده است. گاهی اوقات، فرد باید چندین دارو یا دوز مختلف را امتحان کند تا داروی مناسبش پیدا شود.

2.روان‌درمانی و مداخلات رفتاری راهی موثر برای درمان بیش فعالی در کودکان

برخی افراد از یک مربی حرفه‌ای ADHD کمک می‌گیرند تا بتوانند مهارت‌های لازم برای بهبود عملکرد روزانه‌شان را فرا بگیرند. مداخلات روان‌شناختی برای ADHD می‌توانند به شکل‌های مختلف همراه با دارو انجام شود. اضافه‌کردن مداخلات رفتاری، می‌تواند به برخی از افراد مبتلا به بیش فعالی کمک کند تا بهتر بتوانند با چالش‌های روزمرۀ زندگی‌شان کنار بیایند، اعتماد به نفس کسب کنند یا رفتارهای تکانشی و پرخطرشان را مدیریت کنند.

درمان به‌ویژه اگر ADHD همراه با سایر اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات رفتاری یا اختلالات مصرف مواد رخ دهد، مفید است. مهم‌ترین مداخله‌های روانی-اجتماعی که به مدیریت علائم و بهبود عملکرد افراد مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کند، عبارت‌اند از:

درمان رفتاری

کمک‌های عملی همچون سازماندهی کارها، تکمیل کارهای مدرسه، یادگیری مهارت‌های اجتماعی یا نظارت بر رفتار خود از جمله درمان‌های رفتاری موثر، برای درمان بیش فعالی است.

درمان شناختی-رفتاری

به فرد کمک می‌کند تا به چالش‌های مربوط به توجه و تمرکز آگاه شود و روی مهارت‌های لازم برای بهبود تمرکز و سازماندهی و تکمیل کارهای روزانه‌اش کار کند (مثلاً با تقسیم وظایف بزرگ به گام‌های کوچکتر و قابل مدیریت‌تر).

درمان خانوادگی و زناشویی

به اعضای خانواده کمک می‌کند تا یاد بگیرند چگونه با رفتارهای مخرب مقابله کنند، تغییرات رفتاری را تشویق کنند و تعاملات با کودکان و همسران را بهبود بخشند.

3.آموزش و حمایت والدین روشی اصولی برای درمان بیش فعالی در کودکان

در درمان کودکان و نوجوانان بیش فعال، والدین نقش اساسی ایفا می‌کنند. جلسات درمانی با کودک اغلب؛ برای درمان علائم اضطراب یا افسردگی که ممکن است با ADHD همراه باشد، بسیار موثر است.

متخصصان سلامت روان می‌توانند والدین را در مورد اختلال و تأثیر آن بر خانواده آموزش دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند به والدین کمک کنند تا مهارت‌ها، نگرش‌ها و روش‌های جدیدی برای ارتباط با فرزندشان را یاد بگیرند.

4.انجام برنامه‌های مدرسه‌ای و روش‌های قابل اجرا برای دانش‌آموزان مبتلا به ADHD

برای کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD، باید یک سری مداخلات رفتاری در مدرسه در نظر گرفت و از تسهیلات خاص بهره‌مند شوند. این مداخلات و تسهیلات، شامل اولویت‌دادن به نشستن در کلاس، کاهش حجم کار و زمان اضافی برای آزمون‌ها و امتحانات است.

5.رویکردهای آموزش شناختی برای درمان بیش فعالی در کودکان

استفاده از رویکردهای آموزش شناختی شامل استفاده مکرر از یک برنامه یا فعالیت در طول چند هفته برای بهبود عملکردهای خاص مانند حافظه یا توجه، یکی از روش‌های موثر برای درمان بیش فعالی در کودکان است.

6.نوروفیدبک

نوروفیدیبک برای درمان بیش فعالی کودکان در مقایسه با روش‌های دارویی و روان‌درمانی تأثیر کمتری دارد. نوروفیدبک یک تکنیک غیرتهاجمی برای درمان بیش فعالی در کودکان است. در این روش با کمک یک دستگاه الکترونیکی، فعالیت مغزی فرد را نظارت و ثبت می‌کنند و دستگاه، بازخورد فوری برای حمایت از خودتنظیمی ارائه می‌دهد.

این دستگاه فعالیت مغز را از طریق ابزارهایی مانند اسکن EEG یا fMRI اندازه‌گیری می‌کند و اطلاعات را به فرد بازمی‌گرداند، معمولاً به صورت نمایشگر رایانه یا نشانه‌های بصری. با این بازخوردها، افراد یاد می‌گیرند که فعالیت مغزی خود را خودتنظیم کنند تا رفتار و شناخت مرتبط را مستقیماً تغییر دهند.

7.قدرت ورزش و درمان ADHD در کودکان

ورزش یکی از آسان‌ترین و موثرترین روش‌ها برای کاهش علائم ADHD است. فعالیت‌های بدنی بلافاصله سطح دوپامین، نوراپی‌نفرین و سروتونین مغز را افزایش می‌دهند که همه آن‌ها بر تمرکز و توجه تاثیر می‌گذارند. به این ترتیب، ورزش و داروهای ADHD مانند ریتالین و آدرال به طور مشابه عمل می‌کنند. اما برخلاف داروها، ورزش عوارض جانبی ندارد و نیاز نیست برای تهیه آن، نسخه دکتر داشته‌باشید.

8.نقش طبیعت در درمان ADHD در کودکان

از جمله تکنیک‌های روان‌درمانی بیش‌فعالی، گذراندن وقت در طبیعت است. فرزند خود را تشویق کنید که هر روز حداقل 30 دقیقه در خارج از منزل بازی کند یا او را بیشتر به طبیعت ببرید و بگذارید انرژی خود را به طبیعت منتقل کند.

9.نقش خواب در درمان ADHD در کودکان

خواب با کیفیت منظم می‌تواند به بهبود علائم ADHD کمک کند. با این حال، بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD در شب مشکل خواب دارند. این مشکلات خواب گاهی اوقات به دلیل داروهای محرک است و کاهش دوز یا توقف آن می‌تواند مشکل را حل کند.

10. درمان حرفه‌ای ADHD در کودکان

اگرچه روش‌های زیادی وجود دارند که می‌توانید به کودک مبتلا به ADHD در خانه کمک کنید، ممکن است بخواهید در این مسیر از کمک حرفه‌ای کمک بگیرید. متخصصان ADHD می‌توانند به شما در توسعه یک برنامه درمانی موثر برای فرزندتان کمک کنند. از آنجا که ADHD بهترین پاسخ را به ترکیبی از درمان‌ها و استراتژی‌ها می‌دهد، مشاوره با چندین متخصص توصیه می‌شود.

6 نکته کلیدی در حمایت از درمان ADHD کودک

در این قسمت به برخی از مراقبت‌های بهداشت روانی کودکان اشاره می‌کنیم که می‌تواند به کمک شما بیاید.

1. اغلب، کودکان مبتلا به ADHD در انتقال آنچه که یاد گرفته‌اند از یک محیط به فضای دیگر، مشکل دارند. به عنوان مثال، ممکن است، در مدررسه یاد گرفته‌اند که ساکت باشند، اما وقتی به خانه می‌آیند، پرانرژی شده و دیگر نمی‌توانند آرام و قرار داشته‌ باشند.
2. ثبات و انجام یک سری فعالیت‌های تکراری از جمله تکنیک‌های رفتار درمانی است. والدین؛ باید حواس‌شان باشد، داشتن الگوها و مکان‌های قابل پیش‌بینی و از قبل تعیین شده برای بچه‌های مبتلا به ADHA یک امر ضروری است و به آن‌ها کمک می‌کند تا راحت‌تر وظایف‌شان را انجام دهند.
3. روال عادی برنامه این کودکان را ساده کنید و زمان بیکاری‌شان را به حداقل برسانید. اگر فعالیت‌های پس از مدرسه آن‌ها زیاد باشد، بیشتر دچار حواس‌پرتی و بی‌قراری می‌شوند.
4. یک فضای آرام و خصوصی برای فرزندتان فراهم کنید.
5. خانه خود را به طور منظم مرتب کنید. مطمئن شوید که کودک شما می‌داند هر چیزی کجا قرار دارد و تا جایی که ممکن است؛ نظم و ترتیب را الگوسازی کنید.
6. هنگام ایجاد ساختار و روال منظم، به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به ADHD اغلب؛ با انتقاد روبرو می‌شوند. به رفتار خوب دقت کنید و آن را تحسین کنید. تحسین به ویژه برای کودکانی که ADHD دارند، اهمیت زیادی دارد. یک لبخند، نظر مثبت یا پاداش دیگر از شما می‌تواند توجه، تمرکز و کنترل بی‌قراری‌های کودک شما را بهبود بخشد. تلاش کنید تا جایی که ممکن است، بچه را تحسین کنید و تا حد ممکن از واکنش‌های منفی به رفتار نامناسب یا عملکرد ضعیف در وظایف خودداری کنید.

و اما سخن آخر

درمان بیش‌ در کودکان به بهبود تعاملات اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس آن‌ها کمک می‌کند. بچه‌های مبتلا به اختلال نقص توجه در تعاملات اجتماعی و اعتماد به نفس مشکل دارند. آموزش مهارت‌های اجتماعی در گروه‌های تحت نظارت درمانگر، به آن‌ها کمک می‌کند، واکنش‌های دیگران را بفهمند و رفتارهای مناسبی نشان دهند. ایجاد روال ثابت و منظم در خانه نیز اهمیت زیادی دارد، والدین باید زمان و مکان مشخص برای فعالیت‌ها تعیین کنند، از ساعت‌ها و تایمرها استفاده کنند، برنامه‌ها را ساده‌سازی کنند، مکان آرامی برای کودکان فراهم کنند، و نظم را الگوسازی کنند. تحسین و تشویق رفتارهای خوب نیز برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد. برای مشاوره و  ارائه راهکارهای نوین درمانی در تهران با «مرکز روان تحلیلی ایرانیان» تماس بگیرید.

منبع: helpguide