درمان شب ادراری کودکان + علت و راهکار

شب‌ادراری کودکان تا پیش از ۵ سالگی معمولاً طبیعی تلقی می‌شود، زیرا بسیاری از کودکان تا این سن به کنترل کامل مثانه در خواب شبانه دست پیدا نمی‌کنند. با این حال، اگر شب‌ادراری پس از ۵ سالگی ادامه یابد، می‌تواند با عواملی مانند ژنتیک، تأخیر در رشد سیستم عصبی، استرس یا اضطراب کودک مرتبط باشد. نادیده گرفتن این موضوع ممکن است به کاهش اعتمادبه‌نفس کودک و بروز مشکلات در روابط اجتماعی او منجر شود.

در این مطلب از مجله روانشناختی، علل شب‌ادراری کودک بررسی شده و راهکارهای مؤثری برای درمان شب‌ادراری کودکان معرفی می‌شود تا والدین بتوانند با آگاهی بیشتر، به فرزند خود کمک کرده و نگرانی‌هایشان را کاهش دهند.

شب ادراری: یک مشکل رایج در کودکان

شب ادراری کودکان یکی از مشکلات شایع دوران رشد است که بسیاری از والدین با آن روبه‌رو می‌شوند. حدود ۴۰ درصد از کودکان سه‌ساله شب ادراری را تجربه می‌کنند و معمولاً توانایی کنترل ادرار در شب تا سن ۵ یا ۶ سالگی به‌طور کامل شکل می‌گیرد. با این حال، در برخی کودکان این مشکل تا سنین بالاتر و حتی ۱۰ تا ۱۲ سالگی نیز ادامه پیدا می‌کند.

علت شب ادراری می‌تواند به عوامل مختلفی مانند تکامل‌نیافتن کامل سیستم عصبی، ظرفیت پایین مثانه در نگهداری ادرار یا عوامل روانی مرتبط باشد. همچنین تغییرات خانوادگی، استرس یا شرایط محیطی مانند مدرسه ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند. خوشبختانه در اغلب موارد، با افزایش سن کودک و بلوغ تدریجی سیستم‌های بدن، شب ادراری به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد و تنها در تعداد محدودی از کودکان نیاز به درمان شب ادراری در سنین بالاتر وجود دارد.

آشنایی با انواع شب ادراری در کودکان

• شب ادراری اولیه
  در شب ادراری اولیه، کودک از سال‌های ابتدایی زندگی به‌صورت مداوم در طول شب رختخواب خود را خیس می‌کند و هرگز کنترل کامل شبانه نداشته است. این نوع شب ادراری معمولاً با افزایش سن به‌تنهایی برطرف نمی‌شود و اغلب به عوامل ژنتیکی یا عدم بلوغ کامل سیستم عصبی مرتبط است.
• شب ادراری ثانویه
  شب ادراری ثانویه زمانی بروز می‌کند که کودک پس از یک دوره کنترل کامل مثانه، دوباره دچار خیس کردن رختخواب می‌شود. این وضعیت اغلب به دنبال استرس‌های روانی یا تغییرات محیطی ایجاد می‌شود و معمولاً نیازمند بررسی تخصصی و درمان هدفمند است.

علل شب ادراری اولیه و ثانویه در کودکان

شب ادراری اولیه معمولاً از کودکی آغاز می‌شود و می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل مختلفی باشد. عوامل ژنتیکی یکی از مهم‌ترین علل هستند؛ به‌طوری‌که اگر والدین یا سایر اعضای خانواده در کودکی دچار شب ادراری بوده‌اند، احتمال بروز آن در کودک افزایش می‌یابد.

خواب عمیق نیز نقش مهمی دارد. کودکانی که خواب بسیار عمیق دارند، ممکن است متوجه پر شدن مثانه نشوند و به‌موقع از خواب بیدار نشوند.

در برخی موارد، عدم تخلیه کامل مثانه قبل از خواب باعث شب ادراری می‌شود. همچنین کودکانی که ظرفیت مثانه پایینی دارند، قادر به نگه‌داشتن ادرار در طول شب نیستند.

ناتوانی در کنترل ادرار در شب یکی دیگر از دلایل شب ادراری اولیه است که معمولاً با رشد سیستم عصبی به‌تدریج برطرف می‌شود. علاوه بر این، شب ادراری کودکان بیش‌فعال نیز نسبتاً شایع است؛ هرچند همه کودکان مبتلا به بیش‌فعالی این مشکل را ندارند و در این موارد، درمان بیش‌فعالی در اولویت قرار می‌گیرد.

دلایل شب ادراری ثانویه

شب ادراری ثانویه معمولاً پس از یک دوره کنترل ادرار بروز می‌کند و اغلب به یک عامل زمینه‌ای مرتبط است. عفونت مجاری ادرار از شایع‌ترین علل این نوع شب ادراری است و معمولاً با علائمی مانند سوزش، درد و تکرر ادرار همراه می‌شود.

عفونت کلیه یا مثانه نیز می‌تواند کنترل ادرار شبانه را مختل کند. در کودکان مبتلا به دیابت نوع یک، افزایش مصرف مایعات و حجم ادرار ممکن است باعث شب ادراری شود.

برخی عفونت‌های مقعدی که با خارش و ناراحتی همراه هستند نیز می‌توانند عامل شب ادراری باشند. از سوی دیگر، مشکلات عاطفی و روانی مانند تغییر مدرسه، تولد نوزاد جدید یا تنش‌های خانوادگی، نقش مهمی در بروز این مشکل دارند. همچنین ترس و اضطراب، به‌ویژه پس از مواجهه با عوامل استرس‌زا مانند تماشای فیلم‌های ترسناک، می‌تواند شب ادراری را تشدید کند.

با توجه به اینکه شب ادراری کودکان می‌تواند بر اعتمادبه‌نفس و کیفیت زندگی کودک اثر بگذارد، شناسایی دقیق علت شب ادراری و اقدام به‌موقع برای درمان شب ادراری کودکان اهمیت زیادی دارد.

راه‌های پیشگیری و درمان شب ادراری کودکان

• مراجعه به پزشک
  اولین و مهم‌ترین گام در درمان شب ادراری کودکان، مراجعه به پزشک است. پزشک با بررسی دقیق، علت شب ادراری در کودکان را شناسایی کرده و متناسب با شدت مشکل، بهترین روش درمانی را پیشنهاد می‌دهد.
• کنترل مصرف مایعات
  کاهش مصرف مایعات در ساعات نزدیک به خواب و تأمین آب کافی در طول روز، می‌تواند نیاز کودک به ادرار شبانه را کاهش دهد و در درمان شب ادراری مؤثر باشد.
• اصلاح رژیم غذایی
  بررسی رژیم غذایی و حذف یا افزودن برخی مواد غذایی، در برخی کودکان باعث کاهش دفعات شب ادراری می‌شود.
• ورزش منظم
  انجام فعالیت‌های ورزشی مناسب، به‌ویژه تمرین‌هایی که عضلات شکم و لگن را تقویت می‌کنند، نقش مؤثری در کنترل شب ادراری دارند.
• استفاده از تشک‌های مخصوص
  تشک‌های مخصوص شب ادراری علاوه بر حفظ بهداشت، از نظر روانی نیز به کودک احساس امنیت بیشتری می‌دهند.
• کاهش اضطراب کودک
  ایجاد آرامش پیش از خواب، مانند خواندن داستان‌های آرام‌بخش، می‌تواند کیفیت خواب کودک را بهبود داده و دفعات شب ادراری را کاهش دهد.
• درمان دارویی (در صورت نیاز)
  در موارد خاص و تنها با تجویز پزشک، استفاده از دارو می‌تواند به کنترل شب ادراری کمک کند.

جمع‌بندی روش‌های درمانی

روش‌های درمان شب ادراری کودکان بسته به علت و شدت مشکل متفاوت هستند. درمان معمولاً با مراجعه به پزشک آغاز می‌شود و در صورت لزوم، دارودرمانی، درمان‌های رفتاری و آموزش کنترل مثانه به کار گرفته می‌شود. توجه به وضعیت روانی کودک و کاهش استرس نیز بخش مهمی از روند درمان است.

درمان شب ادراری کودکان در خانه

برخی اقدامات خانگی می‌توانند در کنار درمان تخصصی مؤثر باشند:

تغییرات رفتاری

• محدود کردن مصرف مایعات حداقل دو ساعت قبل از خواب

• اطمینان از تخلیه کامل مثانه پیش از خواب

• تشویق کودک برای رفتارهای مثبت مانند رفتن به توالت

• آسان‌سازی دسترسی کودک به سرویس بهداشتی در شب

دارودرمانی شب ادراری کودکان

برخی داروها ممکن است به‌تنهایی یا همراه با روش‌های رفتاری استفاده شوند، از جمله:

• دسموپرسین: کاهش تولید ادرار شبانه

• اکسی‌بوتینین یا تولترودین: کنترل مثانه بیش‌فعال

• ایمی‌پرامین: افزایش کنترل عصبی مثانه

• سولیفناسین و کلرید تروسپیوم: کاهش انقباضات غیرطبیعی مثانه

⚠️ مصرف دارو فقط باید با تجویز پزشک انجام شود.

کارهایی که نباید انجام دهید

• کودک را به دلیل شب ادراری تنبیه نکنید.

• از دادن نوشیدنی‌های کافئین‌دار به کودک خودداری کنید.

• کودک را به‌طور مکرر در شب بیدار نکنید؛ این روش درمانی مؤثر نیست.

مراجعه به روان‌درمانگر

یکی از مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌ها، مشاوره شب ادراری کودک با روان‌درمانگر است. درمانگر با بررسی عواملی مانند استرس، ترس و فشارهای روانی، مناسب‌ترین راهکار را به والدین پیشنهاد می‌دهد. مرکز روان‌تحلیلی ایرانیان با تیمی متخصص، خدمات درمانی تخصصی در این زمینه ارائه می‌دهد.

جمع‌بندی نهایی

شب ادراری کودکان، صرف‌نظر از علت آن، می‌تواند بر کیفیت زندگی کودک و خانواده تأثیر منفی بگذارد. در این مطلب، به بررسی علل، روش‌های خانگی، درمان‌های پزشکی و روان‌شناختی پرداخته شد. مرکز روان‌تحلیلی ایرانیان با ارائه خدمات تخصصی، همراه خانواده‌ها در مسیر درمان مؤثر این مشکل است.

اگر فرزند شما نیز با شب ادراری مواجه است، می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی با این مرکز تماس بگیرید و گام‌های اولیه درمان را آغاز کنید.

سوالات متداول:

1.آیا شب ادراری کودکان می‌تواند به‌صورت خودبه‌خود برطرف شود؟

بله. در بسیاری از کودکان، شب ادراری با رشد سیستم عصبی و افزایش ظرفیت مثانه به‌تدریج کاهش می‌یابد و بدون درمان خاص برطرف می‌شود، به‌ویژه در سنین زیر ۵ سال.

2.آیا شب ادراری می‌تواند نشانه یک مشکل پزشکی جدی باشد؟

در اغلب موارد خیر، اما اگر شب ادراری همراه با علائمی مانند سوزش ادرار، تشنگی شدید یا شروع ناگهانی پس از یک دوره کنترل باشد، نیاز به بررسی پزشکی دارد.

 3.تفاوت شب ادراری اولیه و ثانویه در کودکان چیست؟

شب ادراری اولیه زمانی است که کودک از ابتدا کنترل شبانه نداشته است، اما شب ادراری ثانویه پس از یک دوره کنترل طبیعی و معمولاً در اثر عوامل روانی یا پزشکی بروز می‌کند.

 4.آیا استرس‌های محیطی مانند شروع مدرسه می‌توانند شب ادراری را تشدید کنند؟

بله. تغییرات مهم زندگی مانند شروع مدرسه، تولد خواهر یا برادر، یا تنش‌های خانوادگی می‌توانند باعث افزایش اضطراب و تشدید شب ادراری شوند.

 5.چه زمانی درمان شب ادراری نیاز به بررسی تخصصی طولانی‌مدت دارد؟

اگر شب ادراری بعد از ۷ سالگی ادامه‌دار باشد یا به درمان‌های اولیه پاسخ ندهد، بررسی تخصصی توسط پزشک یا روان‌درمانگر توصیه می‌شود.