اعتیاد به بازی‌های آنلاین؛ تأثیرات روانی و راه‌حل‌های درمانی برای نوجوانان

اعتیاد به بازی‌های آنلاین به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها و متخصصان حوزه‌ی سلامت تبدیل شده‌است. برخی نوجوانان ساعت‌های پیاپی با گوشی یا کامپیوتر سرگرم می‌شوند و به‌جای درس خواندن یا ارتباط با هم‌سالان‌شان، خود را در دنیای مجازی غرق می‌کنند. اگر این سرگرمی به اعتیاد منجر شود، تمرکز، خواب و روابط اجتماعی نوجوان را مختل می‌کند و او را به سمت انزوا و شکست تحصیلی سوق می‌دهد. خوشبختانه، اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای قابل مدیریت و درمان است. با شناخت نشانه‌ها و به‌کارگیری راهکارهای علمی، می‌توان به نوجوان کمک کرد تا تعادل را به زندگی خود برگرداند. در این مطلب به بررسی نشانه‌های اعتیاد به گیم در نوجوانان می‌پردازیم و راه‌حل‌های درمان این مشکل را بیان می‌کنیم.

اعتیاد به بازی‌های آنلاین چیست؟

اعتیاد به بازی‌های آنلاین وضعیتی است که نوجوان زمان بسیار زیادی را صرف بازی می‌کند و قادر به کنترل یا کاهش آن نیست، حتی هنگامی که نسبت به ضرر و خطرهای این رفتار آگاه است. این نوع اعتیاد در دسته‌ی اختلالات رفتاری قرار می‌گیرد و شباهت زیادی به اعتیاد به مواد مخدر یا قمار دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بازی‌های آنلاین می‌توانند همان مراکز لذت و پاداش را در مغز فعال کنند که مواد مخدر یا رفتارهای اعتیادآور دیگر تحریک می‌کنند.

بازی‌های آنلاین به‌دلیل ماهیت رقابتی با دیگر بازیکنان و پاداش‌های فوری (مانند ارتقای مرحله یا دریافت امتیاز) به‌سرعت فرد را جذب می‌کند. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود که نوجوان برای تجربه‌ی دوباره‌ی هیجان و پاداش، بارها و بارها به بازی بپردازد و چرخه‌ی اعتیاد شکل بگیرد.

علائم اعتیاد به بازی‌های آنلاین در نوجوانان

علائم اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای ممکن است در زمینه‌های تحصیلی، اجتماعی، روانی و جسمی ظاهر شود. شناسایی این نشانه‌ها در مراحل اولیه، نقش مهمی در پیشگیری و درمان دارد.

کاهش تمرکز در درس و مدرسه

نوجوان ممکن است ساعت‌های پیاپی به بازی مشغول شود و فرصت انجام تکالیف درسی یا مطالعه را از دست بدهد. نتیجه‌ی این روند، کاهش تمرکز در کلاس و افت تحصیلی است.

اختلال در خواب و تغذیه

بسیاری از نوجوانان شب‌ها تا دیروقت بازی می‌کنند و چرخه‌ی خواب‌شان به هم می‌ریزد. کم‌خوابی منجر به خستگی مزمن و کاهش عملکرد روزانه می‌شود. در موارد شدیدتر، نوجوان حتی وعده‌های غذایی را فراموش می‌کند یا از دوش گرفتن و مراقبت‌های شخصی غافل می‌شود.

انزوا و کاهش تعاملات اجتماعی

نوجوان به‌جای معاشرت با خانواده و دوستان، بیشتر وقت خود را در دنیای مجازی می‌گذراند. این موضوع می‌تواند به انزوا و گوشه‌گیری منجر شود.

پرخاشگری و تغییرات خلقی

وقتی دسترسی نوجوان به بازی محدود شود یا در بازی شکست بخورد، ممکن است سریع عصبانی شود و واکنش‌های پرخاشگری نشان دهد. حتی وقتی مشغول بازی نیست، ذهنش درگیر می‌ماند و مرتب به آن فکر می‌کند.

تأثیرات روانی اعتیاد به بازی‌های آنلاین

اعتیاد به بازی‌های آنلاین پیامدهایی جدی برای سلامت روان نوجوانان دارد که در ادامه می‌خوانیم:

افزایش اضطراب

وابستگی به بازی و ترس از عقب‌ماندن از رقیبان باعث اضطراب می‌شود و نوجوان دائم نگران نتیجه‌ی بازی است.

افسردگی

وسواس ذهنی درباره‌ی بازی موجب انزواطلبی نوجوان و بی‌توجهی او به وظایف روزمره می‌شود و می‌تواند به افسردگی و کاهش اعتمادبه‌نفس منجر شود.

کاهش مهارت‌های اجتماعی

نوجوان به‌جای تعامل با هم‌سالانش، بیشتر وقتش را در فضای مجازی می‌گذراند و این مسئله توانایی او را در ایجاد و حفظ روابط سالم کاهش می‌دهد. او به‌تدریج دنیای واقعی را کسل‌کننده می‌بیند و تنها از طریق بازی احساس شادی می‌کند.

ضعف در روابط خانوادگی

والدین احساس می‌کنند که کنترل فرزندشان را از دست داده‌اند و این موضوع باعث ایجاد تنش در خانواده می‌شود. در نهایت، بحران‌های داخلی نوجوان را به کناره‌گیری بیشتر از جمع‌ سوق می‌دهد.

از دست دادن هویت شخصی

نوجوان تمام هویتش را در بازی خلاصه می‌کند و از کشف جنبه‌های مختلف شخصیتی خود غافل می‌ماند.

دلایل گرایش نوجوانان به بازی‌های آنلاین

چرا برخی نوجوانان بیش از دیگران درگیر بازی‌های آنلاین می‌شوند؟ دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد:

جذابیت بازی‌ها

وجود مأموریت‌های پی‌درپی و پاداش‌های لحظه‌ای، نوجوان را به‌شدت جذب می‌کند و در بازی نگه می‌دارد.

فرار از مشکلات واقعی

برخی نوجوانان برای فرار از استرس‌های مدرسه، اختلافات خانوادگی، تنهایی و مسائل روانی به بازی پناه می‌برند.

کمبود فعالیت‌های جایگزین

نبود امکانات ورزشی یا تفریحی سالم در برخی موارد باعث می‌شود بازی‌های آنلاین تنها گزینه برای پر کردن اوقات فراغت نوجوان باشد.

تأثیر دوستان و هم‌سالان

بسیاری از نوجوانان برای این‌که در جمع دوستان‌شان پذیرفته شوند یا از آن‌ها عقب نمانند، به بازی رو می‌آورند و به‌تدریج به آن وابسته می‌شوند.

ویژگی‌های شخصیتی

نوجوانانی که اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس پایینی دارند، خجالتی‌اند یا از جمع دوستان‌شان طرد می‌شوند، احساس قدرت و ارزشمندی را در دنیای بازی‌های آنلاین جست‌و‌جو می‌کنند.

راه‌حل‌های روانشناختی برای درمان اعتیاد به بازی‌های آنلاین

درمان این نوع اعتیاد باید چندبعدی و متناسب با شرایط نوجوان باشد. روان‌شناس ممکن است از ترکیبی از روش‌های زیر برای حل مشکل استفاده کند.

درمان شناختی _ رفتاری (CBT)

این روش به نوجوان کمک می‌کند الگوهای فکری اشتباه را شناسایی و رفتارهای سالم را جایگزین آن کند.

تنظیم برنامه‌ی روزانه

والدین باید به نوجوان کمک کنند ساعت مشخصی را برای بازی تعیین کند تا بتواند به فعالیت‌های دیگری مثل ورزش یا مطالعه بپردازد.

کارگاه‌های مهارت‌های اجتماعی

نوجوانان در این کارگاه‌ها با افرادی که مشکلات مشابه دارند آشنا می‌شوند، احساس تنهایی‌شان کمتر می‌شود و مهارت‌های‌ کنترل هیجان و بیان احساسات را تمرین می‌کنند. وقتی آن‌ها بتوانند با هم‌سالان خود ارتباطی سالم و قوی برقرار کنند، اعتمادبه‌نفس بیشتری به دست می‌آورند و سعی می‌کنند فعالیت‌های سازنده را جایگزین بازی آنلاین کنند.

مشاوره‌ی خانواده

تنش‌های خانوادگی می‌تواند به اعتیاد نوجوان دامن بزند. انجام مشاوره‌های خانوادگی روابط بین والدین و فرزندان را به میزان چشمگیری بهبود می‌بخشد.

ایجاد محدودیت‌ دسترسی

استفاده از نرم‌افزارهای کنترل مخصوص والدین یا خاموش کردن اینترنت در ساعت‌های مشخص می‌تواند به کاهش زمان بازی کمک کند.

فعالیت‌های جایگزین

فراهم کردن سرگرمی‌های جذابی مثل ورزش‌های گروهی، کلاس موسیقی یا هنر، نوجوان را از دنیای بازی دور می‌کند.

نقش خانواده در پیشگیری و درمان اعتیاد به بازی‌ها

خانواده مهم‌ترین نقش را در پیشگیری و درمان اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای دارد. والدین باید الگوی مناسبی در استفاده از تکنولوژی باشند، ساعت‌هایی را برای فعالیت‌های مشترک خانوادگی در نظر بگیرند و بخشی از زمان خود را فقط به فرزند نوجوان خود اختصاص دهند و با او گفت‌وگو کنند. ایجاد فضای اعتماد و حمایت عاطفی بسیار حیاتی است؛ زیرا باعث می‌شود نوجوان درک کند که خانواده به‌جای تنبیه، قصد کمک دارد.

جمع‌بندی؛ چگونه می‌توان اعتدال در بازی‌های آنلاین را برای نوجوانان ایجاد کرد؟

اعتیاد به بازی‌های آنلاین در نوجوانان ابعاد مختلف روانی، جسمی و اجتماعی دارد. تشخیص زودهنگام علائم، درک دلایل پشت‌پرده و اجرای برنامه‌های درمانی فردی و خانوادگی، بهترین راه برای کنترل این مشکل است. اگر والدین احساس می‌کنند فرزندشان بیش از حد درگیر بازی‌های آنلاین شده است، باید بدون تعلل به مشاور یا روان‌شناس مراجعه کنند. اقدام به‌موقع می‌تواند از تبدیل شدن یک سرگرمی ساده به اعتیاد جلوگیری کند.

برای دریافت راهنمایی تخصصی و طراحی برنامه‌ی درمانی متناسب با شرایط فرزند نوجوان خود، می‌توانید به مرکز روان تحلیلی ایرانیان مراجعه کنید. این مجموعه با دارا بودن دپارتمان مخصوص کودک و نوجوان، آماده‌ی یاری رساندن به شماست.

پرسش و پاسخ

آیا هر نوجوانی که زیاد بازی می‌کند معتاد است؟

خیر. اگرچه بازی زیاد می‌تواند یک نشانه‌ی هشدار باشد، اما به‌معنای اعتیاد نیست. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که کنترل این رفتار از دست نوجوان خارج شود و روند زندگی روزمره‌اش را مختل کند.

والدین چگونه باید به اعتیاد نوجوان واکنش نشان دهند؟

آن‌ها باید به‌جای تنبیه، با نوجوان گفت‌وگو کنند، به کمک روان‌شناس، دلایل گرایش او به بازی را بفهمند و به‌تدریج محدودیت‌های معقول را وضع کنند.

آیا اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای درمان‌پذیر است؟

بله. با روان‌درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و حمایت خانواده، نوجوانان دوباره به تعادل بازمی‌گردند.

نقش مدرسه در این زمینه چیست؟

مدارس می‌توانند با آموزش مهارت مدیریت زمان، ارائه‌ی فعالیت‌های جایگزین و همکاری با والدین نقشی پیشگیرانه یا درمانی داشته باشند.

brightpathbh