بدغذایی در کودکان؛ چرا اتفاق می‌افتد و چطور آن را برطرف کنیم؟
بدغذایی در کودکان یکی از نگرانی‌های شایع والدین است. این وضعیت استرس و نگرانی شدیدی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند. چرا که بدغذایی نه‌تنها می‌تواند روند رشد جسمانی کودک را مختل کند، بلکه خطر کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی حیاتی را نیز افزایش می‌دهد .ازاین‌رو در این مطلب، به‌طور جامع به بررسی علل بدغذایی کودکان در سنین مختلف و ارائه راهکارهای عملی برای برطرف کردن این مشکل می‌پردازیم.
بدغذایی در کودکان به چه معناست؟
بدغذایی به حالتی گفته می‌شود که کودک تنها تعداد محدودی از مواد غذایی را می‌خورد و دسته‌های وسیعی از غذاها را رد می‌کند. این رفتار ممکن است؛ شامل امتناع از غذاهایی با رنگ، بافت یا طعم خاصی باشد. پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که حدود %۲۵ تا ۴۵% کودکان در سنین مختلف دوره‌ای از بدغذایی را تجربه می‌کنند؛ این رقم نشان‌دهنده شیوع به‌نسبت بالای این مسئله است. اگرچه بسیاری از کودکان دوره‌هایی از بدغذایی را تجربه می‌کنند، اما بدغذایی مزمن می‌تواند به مشکلات تغذیه‌ای، رشد ناکافی، کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی و تنش روانی در خانواده منجر شود.
علت بدغذایی در کودکان در سنین مختلف
علت‌های بدغذایی در کودکان یک ساله
کودکان یک‌ساله در مرحله حساسی از رشد خود قرار دارند. در این سن، بچه‌ها تازه در حال تجربه غذاهای جامد هستند و بدغذایی اغلب؛ به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- علاقه به کشف محیط: کودکان یک‌ساله به‌شدت کنجکاو هستند و به‌راحتی حواس‌شان پرت می‌شود و ممکن است در حین غذا خوردن به بازی یا چیزهای دیگر مشغول شوند.
- رشد دندان‌ها: رویش دندان‌ها می‌تواند با درد و ناراحتی همراه باشد و اشتهای کودک را کاهش دهد.
- وابستگی به شیر مادر یا شیر خشک: برخی کودکان در این سن هنوز وابستگی زیادی به شیر دارند و تمایل کمتری به غذا خوردن نشان می‌دهند.
- ترس از غذاهای جدید (نئوفوبیا): کودکان در این سن، در برابر طعم‌ها و بافت‌های جدید مقاومت می‌کنند.
علت‌های بدغذایی در کودکان 2 ساله
در این سن، علاوه‌بر دلایل ذکر شده در یک‌سالگی، عوامل دیگری نیز می‌توانند در بدغذایی نقش داشته باشند:
- کسب استقلال: با ورود به 2سالگی، کودکان کم‌کم انتخاب‌های خود را بیان و ابراز می‌کنند. به‌همین علت در این مرحله ممکن است؛ فقط غذاهایی را بپذیرند که خودشان انتخاب کرده‌اند و نسبت به خوراکی‌هایی که والدین برای‌شان در نظر گرفته‌اند، بی‌میل باشند.
- سلیقه غذایی: در 2 سالگی، حس چشایی کودکان به‌سرعت در حال تکامل است. در نتیجه، سلیقه غذایی خاصی پیدا کرده و بعضی غذاها را پس می‌زنند.
- جلب توجه: برخی کودکان با نخوردن غذا، سعی در جلب توجه والدین دارند.
- تقلید و تأثیرپذیری: کودکان 2 ساله شروع به تقلید رفتار دیگران می‌کنند. اگر والدین یا افراد دیگر بدغذا باشند، کودک نیز این رفتار را تقلید می‌کند.
علت‌های بدغذایی در کودکان 3 ساله
در 3 سالگی، کودکان از نظر گفتاری و حرکتی پیشرفت چشمگیری داشته و استقلال عمل بیشتری در انتخاب‌ها و بیان خواسته‌های خود دارند. در این سن، دلایل بدغذایی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- پرخاشگری یا استرس: تغییر در محیط خانه، ورود به مهدکودک یا استرس‌های دیگر می‌توانند بر اشتهای کودک تأثیر بگذارند.
- نیاز به کنترل: کودکان در این سن به‌دنبال کنترل بیشتر بر زندگی خود هستند و غذا خوردن می‌تواند یکی از معدود حوزه‌هایی باشد که می‌توانند روی آن کنترل داشته باشند
- مصرف زیاد میان‌وعده‌های ناسالم: مصرف بیش‌از حد شیرینی‌جات، نوشیدنی‌های قندی یا میان‌وعده‌های ناسالم می‌تواند اشتهای کودک را برای وعده‌های اصلی کاهش دهد.
- افزایش دقت و تشخیص: کودکان سه‌ساله می‌توانند جزئیات ظریف را در غذاها تشخیص دهند. آن‌ها براساس ظاهر، بافت یا رنگ غذا تصمیم می‌گیرند که آن را بخورند یا خیر.
علت‌های بدغذایی در کودکان بزرگ‌تر از 3 سال
کودکان 3 سال به بالا، بهتر می‌توانند ارتباط میان رفتار و نتیجه‌ی آن را درک کنند. بنابراین، بدغذایی در این مقطع سنی از ریشه‌های عمیق‌تری نشأت می‌گیرد:
- استفاده از غذا به‌عنوان ابزار: کودک ممکن است؛ از غذا به‌عنوان ابزاری برای جلب توجه، تنبیه والدین یا کنترل موقعیت استفاده کنند.
- اختلالات خوردن: در موارد نادر، بدغذایی می‌تواند نشانه اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی باشد.
- مسائل روانی: استرس، اضطراب یا دیگر مسائل روانی می‌توانند موجب بدغذایی شوند. برای مثال، دغدغه‌ها و نگرانی‌های ناشی از شروع مدرسه، عامل محرک در این زمینه محسوب می‌شود.
- تأثیر رسانه: کودکان بزرگ‌تر تحت‌تأثیر تبلیغات و رسانه‌ها قرار می‌گیرند. آن‌ها ممکن است؛ فقط غذاهایی را بخورند که در تبلیغات یا برنامه‌های تلویزیونی مورد علاقه‌شان دیده‌اند.
بهترین واکنش والدین در رابطه با بدغذایی در کودکان
آرامش خود را حفظ کنید
اولین و مهم‌ترین قدم، حفظ آرامش است. عصبانیت و پرخاشگری شما نه‌تنها به حل مشکل کمکی نمی‌کند، بلکه اوضاع را بدتر و گاهی کودک را نسبت به غذا خوردن بیزار می‌کند. به یاد داشته باشید که بدغذایی در کودکان یک مرحله طبیعی از رشد بوده و در بیشتر موارد موقتی است.
به کودک فشار نیاورید
هرگز کودک را تحت‌فشار قرار ندهید. این کار می‌تواند منجر به ایجاد یک رابطه منفی با غذا و حتی اختلالات خوردن در آینده شود. به‌جای آن، به کودک اجازه دهید تا روند گرسنگی و سیری خود را بشناسد.
تنوع در غذاها را فراموش نکنید
انواع مختلفی از غذاها را به کودک ارائه دهید. اگر کودک غذایی را رد کرد، آن را کنار نگذارید. ممکن است؛ لازم باشد چندین بار یک غذا را ارائه دهید تا کودک آن را بپذیرد. سعی کنید غذاها را به روش‌های مختلف و جذاب آماده کنید.
الگوی خوبی باشید
کودکان از والدین خود الگو می‌گیرند. اگر شما غذاهای متنوع و سالمی می‌خورید، احتمال اینکه کودک شما نیز همین کار را انجام دهد، بیشتر است. وعده‌های غذایی را با هم و در کنار یکدیگر میل کنید و از آن لذت ببرید.
غذا خوردن را به میدان جنگ تبدیل نکنید
زمان غذا خوردن نباید به صحنه‌ای برای بحث‌وجدل تبدیل شود. محیطی آرام و مثبت ایجاد کنید که در آن کودک احساس راحتی کند.
از مقایسه خودداری کنید
هرگز فرزند خود را با دیگر کودکان مقایسه نکنید. هر کودک منحصربه‌فرد است و سرعت رشد و عادات غذایی خاص خود را دارد.
راهکارهای موثر در رابطه با بدغذایی کودکان
برای مقابله با بدغذایی کودکان، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
معرفی تدریجی غذاهای جدید
یکی از موثرترین راهکارهای برطرف کردن بدغذایی در کودکان، معرفی تدریجی غذاهای جدید است. این روش شامل ارائه مکرر یک غذای جدید در محیطی آرام و بدون فشار است.
- استراتژی تکرار: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان برای پذیرش یک خوراکی جدید، باید آن را حداقل ۱۰ تا ۱۵ بار ببینند یا مزه کنند. بنابراین، والدین باید صبورانه غذاهای جدید را ارائه دهند.
- تبدیل وعده غذایی به سرگرمی: وعده‌های غذایی را به یک تجربه سرگرم‌کننده تبدیل کنید. با کمی خلاقیت، به کودک اجازه دهید در فرایند آماده‌سازی مشارکت کند و غذا را به سلیقه خود تزیین نماید.
ایجاد محیط مثبت
محیط غذا خوردن نقش بسیار مهمی در ایجاد عادات غذایی سالم دارد:
- حذف حواس‌پرتی: وسایلی مانند تلویزیون، تبلت و گوشی هوشمند، حواس کودک را پرت کرده و مانع تمرکز او بر غذا می‌شوند؛ ایجاد یک فضای آرام، کودک را به خوردن آگاهانه تشویق می‌کند.
- غذا خوردن خانوادگی: صرف غذا در کنار اعضای خانواده یک تجربه مثبت و آموزشی است. کودک از طریق مشاهده و تقلید از بزرگسالان و همسالان خود، الگوهای صحیح خوردن و پذیرش غذاهای متنوع را می‌آموزد.
استراتژی‌های رفتاری
برخی از استراتژی‌های رفتاری در رابطه با بدغذایی در کودکان بسیار موثر هستند:
- حفظ آرامش: از نشان دادن عصبانیت یا ناامیدی خودداری کنید. واکنش‌های منفی فقط وضعیت را بدتر می‌کنند.
- صبور باشید: هرگز کودک را برای غذا خوردن تحت‌فشار قرار ندهید و او را مجبور به اتمام بشقاب غذایش نکنید.
- تشویق و پاداش: زمانی که کودک غذایی را امتحان می‌کند یا به‌خوبی غذا می‌خورد، او را با کلمات مثبت تشویق کنید.
- زمان غذا خوردن را محدود کنید: برای هر وعده غذایی حدود 20 تا 30 دقیقه زمان تعیین کنید. پس از این مدت، غذا را از جلوی کودک بردارید (حتی اگر تمام نشده باشد).
- مشورت با روان‌شناس یا متخصص تغذیه: در صورتی که بدغذایی کودک شدید و طولانی‌مدت باشد، دریافت مشاوره و مراجعه به متخصص تغذیه ضروری است.
نتیجه‌گیری
درنهایت، به یاد داشته باشید که بدغذایی در کودکان اغلب؛ یک مرحله گذرا است. با صبر، ثبات و رویکردی مثبت، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا عادات غذایی سالم را توسعه دهد و از غذا خوردن لذت ببرد. برای درک بهتر علل بدغذایی در سنین مختلف و به‌کارگیری استراتژی‌های موثر، از طریق سایت مرکز روان تحلیلی ایرانیان با ما در ارتباط باشید و از راهنمایی‌های مشاوران ما بهره‌مند شوید.
پرسش‌های رایج
اگر کودک غذایش را نخورد، آیا باید بلافاصله غذای جایگزین بدهیم؟
خیر، اگر غذای اصلی را نخورد، باید تا میان‌وعده یا وعده غذایی بعدی صبر کند. ارائه فوری جایگزین، بدغذایی را تقویت می‌کند.
چرا بدغذایی در کودکان ۲ تا ۳ سال شایع‌تر است؟
به‌دلیل و نیاز کودک به ابراز استقلال و کنترل بر محیط، از جمله غذا خوردن.
بهترین واکنش والدین در هنگام لجبازی کودک با غذا چیست؟
واکنش خنثی و آرام داشته باشید. بدون عصبانیت اصرار، اعلام کنید که وعده غذایی تمام شده است.
چه زمانی باید به‌دلیل بدغذایی کودک به پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه کنیم؟
زمانی‌که بدغذایی باعث توقف یا کاهش وزن، کمبودهای تغذیه‌ای (مثل کم‌خونی)، یا اضطراب شدید والدین و کودک شده است، باید مشورت حرفه‌ای بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید