اختلال اضطراب در کودکان: علائم و درمان
بروز اضطراب و استرس در کودکان در برخی شرایط مانند تجربه موقعیت‌های جدید، طبیعی است. با این حال اضطرابی که به شکل مداوم و شدید رخ دهد، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال اضطراب باشد. این وضعیت نه‌تنها روی رفتار کودک، بلکه بر عملکرد روزمره او در مدرسه، خانه و اجتماع تاثیر منفی می‌گذارد. اختلال اضطراب در کودکان نیازمند توجه جدی و درمان حرفه‌ای است تا از پیشروی این مشکل و تبدیل آن به مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری شود.
در این مطلب انواع اختلال اضطراب، علائم، دلایل بروز و نحوه درمان آن را به تفصیل بررسی می‌کنیم. اگر فرزند شما علائمی مشابه دارد، می‌توانید برای دریافت مشاوره به بهترین کلینیک روانشناسی کودک و نوجوان مراجعه کنید.
اختلال اضطراب چیست؟
اختلال اضطراب به نوعی از نگرانی و ترس مداوم گفته می‌شود که فراتر از واکنش طبیعی به موقعیت‌های استرس‌زا است. در این حالت کودک حتی در شرایطی که تهدید واقعی وجود ندارد، احساس اضطراب شدید را تجربه می‌کند.
این اضطراب می‌تواند به شکل مشکلات جسمی مانند دل‌درد، تپش قلب یا سردرد نیز ظاهر شود. همچنین کودکان مبتلا اغلب در روابط اجتماعی و عملکرد تحصیلی با مشکلاتی جدی مواجه می‌شوند. این اختلال اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات بلندمدت مانند افسردگی یا کاهش اعتمادبه‌نفس شود.
اختلال اضطراب در کودکان: علائم، علل و راهکارهای درمانی
اضطراب بخشی طبیعی از رشد عاطفی کودکان است و اغلب به موقعیت‌های جدید یا چالش‌برانگیز مرتبط می‌شود؛ مانند شروع مدرسه، امتحانات، یا ملاقات با افراد جدید. با این حال در برخی کودکان اضطراب فراتر از یک احساس موقت است و به حالتی مداوم و ناتوان‌کننده تبدیل می‌شود که می‌تواند زندگی روزمره، تحصیلی و اجتماعی آن‌ها را مختل کند.
این وضعیت به عنوان اختلال اضطراب در کودکان شناخته می‌شود. همچنین علائم اضطراب می‌تواند با نشانه‌های استرس در کودکان اشتباه گرفته شود. در ادامه به طور جامع به بررسی انواع اختلال اضطراب، نشانه‌ها، عوامل موثر و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.
انواع اختلال اضطراب در کودکان
اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
کودکانی که به این نوع اضطراب مبتلا هستند، در مورد مسائل روزمره نگرانی‌های مداوم و بیش از حدی دارند. این نگرانی ممکن است درباره عملکرد تحصیلی، روابط خانوادگی یا حتی موضوعات بی‌اهمیت باشد. علائم جسمی مانند خستگی، بی‌قراری، و مشکلات خواب در این کودکان شایع است.
اختلال اضطراب جدایی
این اختلال زمانی رخ می‌دهد که کودک، ترس جدایی از والدین یا محیط امن دارد. این کودکان اغلب در هنگام رفتن به مدرسه، خوابیدن در اتاقی جداگانه یا حتی دور شدن کوتاه‌مدت از والدین، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. نشانه‌های این اختلال شامل گریه، کابوس‌های شبانه و حتی علائم جسمی مانند دل‌درد یا حالت تهوع است.
اختلال اضطراب اجتماعی
کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی، ترس شدیدی از قضاوت شدن توسط دیگران دارند. آن‌ها از موقعیت‌های اجتماعی مانند صحبت در جمع، شرکت در فعالیت‌های گروهی یا حتی صرف غذا در حضور دیگران اجتناب می‌کنند. این حالت می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و انزوا منجر شود.
اختلال وحشت‌زدگی (پانیک)
این نوع اضطراب با حملات ناگهانی وحشت‌زدگی همراه است، که علائمی مانند تپش قلب، سرگیجه، تنگی نفس و احساس ناتوانی را در پی دارد. این حملات اغلب بدون هشدار رخ می‌دهند و باعث نگرانی کودک از تکرار آن‌ها می‌شوند.
لالی انتخابی
در این اختلال کودک در محیط‌های خاص مانند مدرسه، سکوت کامل اختیار می‌کند، درحالی‌که در محیط خانه یا جمع دوستان رفتاری عادی دارد. این حالت اغلب نوعی واکنش به اضطراب شدید است و کودکان خردسال شایع‌تر این رفتار را دارند.
علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب
علائم اضطراب در کودکان می‌تواند در 3 دسته جسمی، عاطفی و رفتاری طبقه‌بندی شود. آگاهی از این نشانه‌ها به والدین کمک می‌کند تا این اختلال را زودتر شناسایی کنند:
- دردهای شکمی یا حالت تهوع مکرر بدون علت پزشکی
- تپش قلب و تعریق زیاد
- مشکلات خواب، کابوس‌های مکرر یا بی‌خوابی
- خستگی مفرط و کمبود انرژی
- نگرانی‌های مداوم و بیش از حد، حتی در شرایط عادی
- تحریک‌پذیری، زود رنج بودن یا احساس ترس بدون دلیل
- احساس درماندگی یا ناتوانی در مواجهه با مشکلات کوچک
- اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی یا فعالیت‌های خاص
- وابستگی شدید به والدین یا ترس از تنها ماندن
- بی‌میلی به رفتن به مدرسه یا افت عملکرد تحصیلی.
این نشانه‌ها اغلب؛ با علائم استرس کودکان اشتباه گرفته می‌شوند. اگر این علائم به مدت طولانی ادامه پیدا کنند، منجر به مختل شدن زندگی عادی کودک شده و در شرایط این چنینی، نیاز به مداخله درمانی وجود دارد.
علل بروز اختلال اضطراب در کودکان
عوامل ژنتیکی
اضطراب می‌تواند در خانواده‌ها به صورت ارثی منتقل شود. اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک سابقه اضطراب یا دیگر اختلالات روانی را داشته باشد، احتمال بروز اضطراب در کودک بیشتر می‌شود.
ناهنجاری‌های شیمیایی در مغز
عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین ممکن است در بروز اضطراب نقش داشته باشد. این ناهنجاری‌ها می‌توانند تاثیر مستقیمی بر توانایی کودک برای مدیریت استرس بگذارند.
تجارب استرس‌زا
رویدادهای منفی مانند مرگ عزیزان، طلاق والدین، تغییر مدرسه یا فشارهای تحصیلی می‌توانند به‌عنوان محرک اضطراب عمل کنند.
الگوهای رفتاری آموخته‌شده
کودکانی که در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که والدینشان رفتارهای اضطرابی از خود نشان می‌دهند، ممکن است این رفتارها را تقلید کنند و به طور ناخودآگاه یاد بگیرند که در مواجهه با مشکلات مضطرب شوند.
راهکارهای درمان اختلال اضطراب در کودکان
درمان استرس کودکان و اختلالات اضطرابی در آن‌ها، باید متناسب با شدت و نوع اختلال انجام شود. خوشبختانه روش‌های درمانی متنوعی وجود دارند که در این راستا می‌توانند به بهبود وضعیت کودک کمک کنند:
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
این روش یکی از موثرترین رویکردهای درمانی است که به کودکان کمک می‌کند تا افکار منفی خود را شناسایی و آن‌ها را به افکار مثبت و سازنده تبدیل کنند. همچنین با استفاده از تکنیک‌هایی مانند مواجهه تدریجی با ترس‌ها، کودکان یاد می‌گیرند، چگونه احساسات خود را کنترل کنند.
بازی درمانی
بازی درمانی ابزاری عالی برای کودکان است تا از طریق بازی، احساساتشان را بیان کرده و با اضطراب خود مقابله کنند. والدین می‌توانند با ثبت‌نام کودک در یک دوره بازی درمانی کودکان، او را برای مقابله با استرس آماده کنند.
هنر درمانی
فعالیت‌هایی مانند نقاشی، موسیقی و کاردستی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا احساساتشان را بیان کرده و از اضطراب رهایی یابند. هنر درمانی به‌ویژه برای کودکانی که نمی‌توانند احساسات خود را با کلام بیان کنند، بسیار موثر است.
دارودرمانی
در صورت شدت گرفتن اضطراب در کودکان، پزشک ممکن است داروهایی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) را تجویز کند. این داروها باید تحت نظارت دقیق متخصص مصرف شوند.
حمایت والدین
والدین نقش مهمی در درمان اضطراب کودک دارند. با فراهم کردن محیطی امن و پایدار و حمایت از کودک در موقعیت‌های چالش‌برانگیز، می‌توان به کاهش اضطراب او کمک کرد.
برای مدیریت برخی مسائل ناشی از اضطراب، مانند درمان شب ادراری کودکان، مراجعه به متخصصان روانشناسی می‌تواند راهگشا باشد.
نتیجه‌گیری
اختلال اضطراب در کودکان یک وضعیت چالش‌برانگیز اما؛ قابل درمان است. تشخیص به‌موقع، همراه با استفاده از روش‌های مناسب درمانی، می‌تواند به کودک کمک کند بر اضطراب خود غلبه کرده و زندگی شادتر و موفق‌تری داشته باشد. اگر احساس می‌کنید فرزندتان علائمی از اضطراب نشان می‌دهد، بهتر است در اسرع وقت با یک متخصص روانشناسی کودک مشورت کنید.
برای ارزیابی دقیق و درمان حرفه‌ای، می‌توانید از خدمات مراکز تخصصی روانشناسی بهره ببرید. تیمی از متخصصان مجرب در مرکز روان تحلیلی ایرانیان با ارائه راهکارهای علمی و حمایت‌های موثر، همراه شما و فرزندتان خواهند بود تا آینده‌ای آرام‌تر و با اعتماد به نفس برای او بسازید. مرکز روان تحلیلی ایرانیان با تخصص در درمان مشکلات روانی کودکان نوجوانان، آماده است تا همراهی مطمئن برای شما باشد.
دیدگاهتان را بنویسید