کاهش تاثیر طلاق بر کودکان با بهترین درمانگر
تاثیر طلاق بر کودکان می‌تواند از نظر روانی، رفتاری و عاطفی متنوع و پیچیده باشد. این اتفاق می‌تواند باعث مشکلاتی مانند پرخاشگری، افسردگی، انزواطلبی و افت تحصیلی کودکان شود و حتی بر روابط عاطفی آن‌ها در آینده اثر منفی بگذارد. خوشبختانه، علم روان‌شناسی از روش‌های مختلفی می‌تواند والدین را در مسیر طلاق همراهی کند و در کاهش اثرات منفی و مخرب آن بر فرزندان‌شان بسیار مفید باشد. در این مطلب از مجله روانشناختی، به بررسی ابعاد مختلف تاثیر طلاق بر کودکان و نوجوانان و راهکارهای کاهش آسیب‌های آن می‌پردازیم.
طلاق والدین چه تاثیری بر کودکان دارد؟
فرزندانی که طلاق والدین‌شان را تجربه می‌کنند، ممکن است این نشانه‌ها را از خود بروز دهند:
- تغییرات شدید خلقی و رفتاری
- افت تحصیلی و کاهش تمرکز
- افزایش پرخاشگری یا گوشه‌گیری
- مشکلات خواب و تغذیه
- ترس و اضطراب مکرر
افسردگی و بی‌قراری - ابراز احساس گناه یا مسئول دانستن خود در جدایی والدین
به‌طور ویژه می‌توان این تأثیرات را از 2 منظر کوتاه‌مدت و بلندمدت بررسی کرد.
تاثیرات کوتاه‌مدت
در روزها و هفته‌های اول پس از طلاق، کودکان ممکن است دچار سردرگمی، اضطراب، ترس و غم شوند. بسیاری از کودکان رفتارهای پرخاشگرانه نشان می‌دهند یا گوشه‌گیر می‌شوند. بی‌ثباتی و تغییر در زندگی روزمره می‌تواند موجب احساس ناامنی شود.
اثرات بلندمدت
اگرچه برخی کودکان بالاخره با شرایط جدید کنار می‌آیند، اما برخی دیگر ممکن است در درازمدت مشکلات روانی و اجتماعی را تجربه کنند؛ مسائلی مانند کاهش اعتمادبه‌نفس، ضعف در روابط اجتماعی، افزایش پرخاشگری، و اضطراب مزمن. تاثیر طلاق والدین بر فرزندان در بلندمدت می‌تواند خودش را در شکست روابط عاطفی، افت تحصیلی و انزوای اجتماعی نشان دهد.
تاثیر طلاق بر زندگی عاطفی کودکان در آینده
تجربه‌ی طلاق والدین می‌تواند الگوهای رفتاری و احساسی فرزندان را شکل دهد و در زندگی عاطفی آینده‌ی آن‌ها اثرگذار باشد. فرزندانِ طلاق ممکن است در برقراری روابط سالم و پایدار دچار مشکل شوند، اعتماد کمتری به دیگران داشته باشند یا ترس از طرد شدن را در خود پرورش دهند. به همین دلیل، مداخله‌ی درمانی مناسب نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات عاطفی آینده دارد.
واکنش بچه‌ها به طلاق والدین بسته به سن‌شان متفاوت است. در ادامه واکنش‌های معمول در هر سن را بررسی می‌کنیم:
نوزادی تا دوسالگی
در این سن، کودکان تغییرات محیطی را به‌صورت اضطراب جدایی و بی‌قراری نشان می‌دهند. نبود یکی از والدین یا تغییر در روند روزمره‌ی زندگی می‌تواند باعث مشکلات خواب و تغذیه شود.
کودکان پیش‌دبستانی (۳ تا ۵ سال)
این گروه سنی ممکن است طلاق را به‌عنوان تنبیهی برای خود ببینند و احساس گناه کنند. همچنین ترس از ترک یا طرد شدن در آن‌ها شدت می‌گیرد و مشکلات رفتاری مانند لجبازی و پرخاشگری نیز افزایش می‌یابد.
کودکان دبستانی (۶ تا ۱۲ سال)
تاثیر طلاق بر کودکان دبستانی می‌تواند خودش را در عدم تمرکز، اضطراب مزمن و افت تحصیلی شدید نشان دهد. در این سن، کودکان بیشتر درباره‌ی طلاق سؤال می‌پرسند و ممکن است احساس کنند در برزخی بین والدین گرفتار شده‌اند.
نوجوانان (۱۳ تا ۱۸ سال)
نوجوانان ممکن است واکنش‌های متنوعی از جمله خشم، لجاجت، افسردگی یا انزوا نشان دهند و حتی به‌سمت رفتارهای پرخطر کشیده شوند.
اقدام‌های لازم برای کاهش تاثیر طلاق بر کودکان و نوجوانان
واکنش فرزندان به طلاق والدین موضوعی پیچیده و چندبعدی است که تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد.
توضیح مسئله‌ی طلاق
یکی از مهم‌ترین گام‌ها در روند کاهش تاثیر طلاق بر فرزندان، نحوه‌ی توضیح موضوع طلاق به آن‌هاست. بچه‌ها نیاز دارند حقیقت را به زبان ساده و باتوجه به میزان درک‌شان از شرایط بشنوند. آن‌ها لازم است بدانند که طلاق، مشکل والدین است و آن‌ها همچنان دوست‌داشتنی و موردحمایت والدین خواهند بود.
کیفیت رابطهی والدین قبل و بعد از جدایی
یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در واکنش کودکان به طلاق، کیفیت رابطهی والدین قبل و بعد از جدایی است. اگر والدین بتوانند در طول فرایند طلاق با احترام و تفاهم رفتار کنند و حتی پس از طلاق نیز رابطهی دوستانه و سازنده‌‌ای داشته باشند، فرزندان امنیت و آرامش بیشتری خواهند داشت. اما درصورتی‌که اختلافات والدین شدید و پرتنش باشد، در معرض استرس و اضطراب بیشتری قرار می‌گیرند که ممکن است مشکلات رفتاری و عاطفی را تشدید کند. زوج‌ها با شرکت در جلسه‌های مشاوره می‌توانند کیفیت ارتباط خود را ارتقا دهند.
اطلاع‌رسانی و حمایت عاطفی
نحوه‌ای که والدین و اطرافیان به کودکان درباره‌ی طلاق اطلاع می‌دهند و چگونگی حمایت عاطفی از آن‌ها، نقش مهمی در کاهش اثرات منفی دارد. اگر کودکان به‌صورت صادقانه و متناسب با سن و درک‌شان، در جریان قرار بگیرند و احساس کنند که خانواده از آن‌ها حمایت می‌کند، از شدت اضطراب و سردرگمی‌شان کاسته می‌شود. در مقابل، پنهان‌کاری، اخبار ناگهانی یا مبهم، و کمبود حمایت عاطفی می‌تواند باعث احساس بی‌اعتمادی، ترس و ناامنی در کودکان شود.
ثبات زندگی و تقسیم زمان بین والدین
تغییر مکرر محل زندگی، مدرسه، دوستان و الگوهای روزمره می‌تواند برای کودک بسیار سخت باشد. حفظ ثبات در محیط و روابط به کودک حس امنیت می‌دهد و به او کمک می‌کند تا بهتر با شرایط جدید کنار بیاید. همچنین تقسیم زمان بین والدین باید به‌گونه‌ای باشد که کودک احساس نکند درگیر تعارضات یا احساسات منفی والدین است.
حمایت‌های روانشناختی و درمانی
دسترسی به خدمات روانشناختی، مشاوره و درمان‌های تخصصی، به‌ویژه در مواردی که کودکان دچار مشکلات شدید عاطفی، اضطراب، افسردگی یا رفتارهای پرخاشگرانه هستند، بسیار مؤثر است. حضور یک درمانگر ماهر می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا احساسات خود را بهتر بشناسند، مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزند و با وضعیت جدید راحت‌تر کنار بیایند.
شخصیت و میزان تحمل کودک
هر فرد ویژگی‌های شخصیتی و میزان تحمل متفاوتی دارد. برخی به‌راحتی می‌توانند با تغییرات بزرگ کنار بیایند، درحالی‌که برخی دیگر به حمایت بیشتری نیاز دارند. عواملی مانند سن، سطح هوش هیجانی، تجربه‌های قبلی و میزان استقلال فردی نیز در واکنش به طلاق مؤثرند. فرزندان کوچک‌تر ممکن است بیشتر به امنیت و ثبات نیاز داشته باشند و نوجوانان ممکن است واکنش‌های هیجانی شدیدتری نشان دهند.
آیا تاثیر طلاق در فرزندان دختر و پسر متفاوت است؟
بله، می‌تواند تاحدی متفاوت باشد. پسران به‌طور کلی در مواجهه با این اتفاق پرخاشگری بیشتری نشان می‌دهند و دختران بیشتر دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند.
· تاثیر طلاق بر فرزند پسر
پسران اغلب در واکنش به طلاق والدین بیشتر به سمت پرخاشگری و رفتارهای تکانشی گرایش دارند. تاثیر طلاق بر پرخاشگری کودکان پسر را می‌توان در افزایش مشکلات رفتاری و ضعف آن‌ها در کنترل هیجانات دید. درعین‌حال، احساس تنهایی و کاهش عزت‌نفس نیز در آن‌ها شایع است.
· تاثیر طلاق بر فرزند دختر
دختران ممکن است بیشتر دچار اضطراب، افسردگی و مشکلات عاطفی شوند. آن‌ها ممکن است به‌دلیل الگوی عاطفی منفی در خانواده، در روابط آتی دچار شکست شوند.
مرکز روان تحلیلی ایرانیان؛ پشتیبان خانواده‌ها در عبور از بحران طلاق
مرکز روان تحلیلی ایرانیان با تکیه بر سال‌ها تجربه و بهره‌مندی از تیمی متخصص از روان‌درمانگران، مشاوران کودک و نوجوان، و روان‌کاوان حرفه‌ای، بستری امن، علمی و قابل اعتماد برای خانواده‌هایی فراهم کرده است که درگیر بحران‌هایی مانند طلاق هستند.
در این مرکز رویکردی جامع در پیش گرفته می‌شود که شامل مشاوره‌ی والدین، جلسه‌های خانوادگی، آموزش مهارت‌های ارتباطی، و حمایت از والدین در نقش جدیدشان به‌عنوان پدر و مادری جداگانه است. طی این روند، تمرکز اصلی بر ایجاد حس امنیت و اعتماد در کودک استوار است تا بتواند احساسات پیچیده‌ای مانند اندوه و ترس از رهاشدگی را به‌‌درستی پردازش کند. درمانگران با بهره‌گیری از رویکردهایی مانند بازی‌درمانی و هنر‌درمانی به کودک کمک می‌کنند تا مسیر رشد عاطفی و شناختی خود را از سر بگیرد.
جمع‌بندی
تأثیر طلاق بر کودکان و نوجوانان مسئله‌ای عمیق و چندلایه است که بسته به سن، شخصیت، نوع ارتباط والدین، و نحوه‌ی مدیریت جدایی، می‌تواند آثار متفاوتی بر جای بگذارد. برخی کودکان ممکن است دچار احساس گناه، اضطراب، افسردگی یا افت تحصیلی شوند، درحالی‌که گروهی دیگر ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه یا انزواطلبانه از خود نشان دهند. همچنین تغییر ناگهانی در محیط زندگی یا کاهش تماس با یکی از والدین، می‌تواند احساس ناامنی و بی‌ثباتی را در فرزند ایجاد کند.
برای کاهش آسیب‌های ناشی از طلاق، توجه به نیازهای عاطفی کودک، حفظ ارتباط منظم و سالم با هر دو والد، ایجاد محیطی امن و پایدار، و جلوگیری از درگیر کردن کودک در اختلاف‌های بین بزرگ‌سالان ضروری است. در این میان، بهره‌گیری از مشاوره‌های تخصصی نقش مهمی در ایجاد سازگاری با شرایط جدید دارد.
مشاوران حرفه‌ای مرکز روان تحلیلی ایرانیان می‌توانند با ارائه‌ی راهکارهای روانشناختی و حمایتی کمک شایانی به خانواده‌ها بکنند. برای رزرو وقت مشاوره و بهره‌مندی از خدمات تخصصی، به سایت این مجموعه مراجعه کنید.
پرسش‌های متداول
آیا همه‌ی فرزندان پس از طلاق والدین دچار مشکل می‌شوند؟
خیر، آن‌ها با حمایت عاطفی می‌توانند این دوره را بدون آسیب جدی پشت سر بگذارند.
درصورت طلاق چه زمانی باید به درمانگر کودک مراجعه کرد؟
بهترین زمان برای مراجعه به درمانگر کودک، قبل از اقدام نهایی به طلاق یا بی‌درنگ پس از آن است. خوب است که فرزندان به‌شکلی مناسب در جریان اتفاق‌ها قرار بگیرند و از حمایت عاطفی لازم بهره‌مند شوند
دوره‌ی درمان بعد از طلاق چه مدت طول می‌کشد؟
طول دوره‌ی مشاوره‌ی کودکان بعد از طلاق به عوامل مختلفی مانند سن، ویژگی‌های شخصیتی و شدت پیچیدگی مسئله بستگی دارد و ممکن است بین چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
دیدگاهتان را بنویسید