آشنایی با بهترین روش‌های فرزند پروری و تاثیر آنها بر کودکان
سبک فرزند پروری شما چیست؟ تا به حال به این مسئله فکر کرده‌اید، در دنیای دیجیتالی امروزی که آخرین اطلاعات به راحتی در معرض استفادۀ همه قرار می‌گیرد، چگونه با توجه به روش‌های فرزند پروری درست و اصولی می‌توانید فرزندانی با روان سالم و کوشا تربیت کنید؟ یادتان باشد، روش فرزند پروری شما می‌تواند روی همه چیز کودکتان، از اعتماد به نفس گرفته تا موفقیت تحصیلی‌اش در آینده تاثیر بگذارد. مهم است که مطمئن شوید سبک فرزند پروری شما از رشد و توسعه سالم بچه‌ها حمایت می‌کند، زیرا نحوۀ تعامل شما با فرزندتان، تا آخر عمر روی او تاثیر خواهد گذاشت. در این مطلب از مجله روانشناسی، شما را با مفهوم فرزند پروری، انواع آن و تأثیر فرزند پروری در آینده کودک آشنا می‌سازیم. پس اگر به دنبال پرورش فرزندانی سالم هستید، با ما تا انتهای مطلب، همراه باشید.
فرزند پروری چیست؟
فرزند پروری به مجموعۀ تمامی تعاملاتی گفته می‌شود که والدین با فرزندشان دارند. این فرآیند پیچیده و پویا، تمام ابعاد رشد کودک از جمله جسمی، عاطفی، اجتماعی و شناختی او را در بر می‌گیرد و موجب افزایش اعتماد به نفس، هدفمندبودن، مسئولیت‌پذیر بودن، روابط عمومی خوب بچه با دیگران و مهارت‌های اجتماعی بالا در کودکان می‌شود.
انواع فرزند پروری
محققان 3 رویکرد را برای انواع فرزند پروری معرفی کرده‌اند که عبارتند از:
1.اقتدارگرا (Authoritarian)
کدام یک از جمله‌های زیر برایتان آشناست؟
- وقتی صحبت از قوانین می‌شود، من می‌گویم و تمام!
- احساسات فرزندتان را در نظر نمی‌گیرید.
- وقتی فرزندتان دلیل یک قانون را می‌پرسد، می‌گویید “چون من گفتم”.
اگر هرکدام ا جملات بالا را تا به حال استفاده کرده‌اید، سبک فرزندپروری شما اقتدارگراست. اقتدارگرا یکی از روش‌های فرزند پروری است که در آن یکی از والدین یا هر دو، بر قوانین سختگیرانه، اطاعت و انضباط تمرکز دارند. این نوع والدین، از فرزندانشان انتظارات بالایی دارند و در صورتی که کودک دستورالعمل‌های آنها را زیر پا بگذارد، در تنبیه بچه تردید نمی‌کنند.
قدرت تصمیم‌گیری با والدین سختگیر است و بچه‌ها به ندرت اجازه دارند که در مورد چیزی نظر بدهند. رفتار والدین اقتدارگرا بیشتر شبیه یک فرمانده نظامی است تا یک والد همراه با بچه. همانطور که گفتیم، آنها قوانین را وضع می‌کنند و بدون توجه به نظر کودک، آن را اجرا می‌کنند.
تاثیر فرزند پروری اقتدارگرا بر کودکان
کودکانی که توسط یک یا هر دو والد سختگیر بزرگ می‌شوند، اغلب در خانه رفتار خوبی دارند، اما در کنار همکلاسی‌ها یا دوستان‌شان سرکشی می‌کنند. از جمله مشکلات این دسته از کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم مهارت‌های اجتماعی
- عدم قاطعیت و مشکل در فکر کردن به تنهایی
- خودباوری پایین
- قضاوت ضعیف در مورد شخصیت خودشان
- ضعیف در کنترل خشم و بسیار کینه‌توز
- دارای رفتاری خصومت‌آمیز، همراه با پرخاشگری
برخی تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که والدین سختگیر داشتند، به مصرف مواد تمایل بیشتری داشته‌اند و بیشتر دچار افسردگی می‌شوند.
2. آسان‌گیر (Authoritative)
آیا این جمله‌ها شبیه رفتار شما با فرزندتان است؟
- قانون می‌گذارید، اما به ندرت آنها را اجرا می‌کنید.
- خیلی کم تنبیه می‌کنید.
- فکر می‌کنید فرزندتان بدون دخالت زیاد شما بهتر یاد می‌گیرد.
- به فرزندتان اجازه می‌دهید، هر کاری دلش می‌خواهد انجام دهد، حتی نوشیدن نوشابه در هر وعده غذایی.
اگر این جمله‌ها برای شما آشناست، ممکن است، سبک فرزندپروری‌تان آسان‌گیر باشد. یکی دیگر از روش‌های فرزند پروری، آسان گیر بودن است. والدینی که از این سبک فرزند پروری استفاده می‌کنند، بسیار منعطف هستند و فقط در مواقعی که مشکلی جدی وجود دارد، وارد عمل می‌شوند. آنها بسیار بخشنده هستند و نگرش “بچه است دیگه بچگی می‌کنه” دارند. اغلب اوقات آنها بیشتر مثل دوست رفتار می‌کنند تا یک شخصیت اقتدارگرا.
والدین آسان‌گیر بدون تنبیه زیاد، نیازهای فرزندان خود را برآورده می‌سازند. وقتی هم که تنبیه می‌کنند، ممکن است به آن پایبند نباشند. برای مثال، اگر کودک التماس کند، امتیازها را پس می‌گیرد یا اگر کودک قول داد، خوب باشد، ممکن است اجازه دهند زودتر از زمان تعیین شده از اتاق تنبیه بیرون بیاید. والدین آسان‌گیر کاملا برعکس والدین سختگیر هستند.
تاثیر فرزند پروری آسان‌گیر بر کودکان
والدینی که سبک فرزند پروری آنها، آسان گیر است، بچه‌ها مشکل رفتاری بیشتری دارند و آن احترام لازم را به آنها نمی‌گذارند و قوانین خانه جدی گرفته نمی‌شود. از دیگر مضرات سبک فرزند پروری آسان‌گیر می‌توان به مشکلات زیر در کودکان اشاره کرد:
- مسئولیت‌پذیر نیستند.
- در تصمیم‌گیری، مشکل دارند.
- رفتارهای ناگهانی و پرخاشگری دارند.
- مستقل نیستند.
- اضطراب و افسردگی دارند.
- مشکلات تحصیلی متعدد دارند.
این کودکان، چون به هرچه می‌خواهند می‌رسند و برای رسیدن به آنها هیچ تلاشی نمی‌کنند، اغلب خودمحور و خودخواه هستند. از آنجاکه هیچ مسولیتی در خانه ندارند و برای انجام کاری زحمت و تلاش نمی‌کشند، در مدرسه، کار یا روابط اجتماعی‌شان هم انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر ندارند. این کودکان، اغلب مشکلات سلامتی دارند و چاق هستند، به ورزش و خواب منظم عادت ندارند، امکان پوسیدگی دندان‌های آنها بیشتر است. چون عادت خوب دندان مسواک‌کردن را اجرا نمی‌کنند.
3.والدین بی‌تفاوت (Uninvolved)
این جملات یا رفتارها برای شما آشنا نیست؟
- از فرزندتان دربارۀ مدرسه یا تکالیفش سوالی نمی‌کنید.
- به ندرت می‌دانید فرزندتان کجا است یا با چه کسی است؟
- زمان زیادی را با فرزندتان نمی‌گذرانید.
- قوانین و انتظارات زیادی از او ندارید.
اگر این جملات، برایتان آشنا است؟ ممکن است شما یک والد بی‌تفاوت یا غافل باشید! در اصل، والدین غافل یا بی‌تفاوت، فرزندان خود را نادیده می‌گیرند و به بچه‌ها آنچنان توجهی نمی‌کنند، در پرورش و راهنمایی آنها حضور فعالی ندارند. آنها قوانین یا انتظارات را مشخص نمی‌کنند و معمولاً اطلاعات کمی دربارۀ کارهای فرزندانشان دارند.
والدین بی‌تفاوت انتظار دارند که بچه‌ها خودشان بزرگ شوند. آنها زمان یا انرژی زیادی را صرف برآورده‌کردن نیازهای اساسی آنها نمی‌کنند. گاهی اوقات، والدین بی‌تفاوت دانش کمی درباره رشد کودک دارند یا ممکن است؛ باور کنند که فرزندشان بدون نظارت آنها بهتر عمل می‌کند.
البته والدین بی‌تفاوت این بی‌توجهی را عمدی انجام نمی‌دهند، برای مثال، والدینی که مشکلات سلامت روان یا سوء مصرف مواد دارند، ممکن است؛ نتوانند به طور مداوم از نیازهای جسمی یا عاطفی کودک خود مراقبت کنند.
تأثیر فرزند پروری بی‌تفاوت در تربیت کودکان
تحقیقات نشان داده، کودکان که والدینشان سبک فرزند پروری بی‌تفاوت را انتخاب کرده‌اند، بدترین نوع تربیت را دارند و این دسته از بچه‌ها بیشتر درگیر مشکلات زیر می‌شوند:
- مصرف مواد مخدر
- سرکشی
- بزهکاری (خرابکاری، حمله، تجاوز، سرقت خرد)
- همدلی و رشد عاطفی پایین
- عزت نفس کم
این دسته از بچه‌ها در ارتباط با دیگران اغلب شک و تردید دارند، ممکن است؛ افسرده باشند و عملکرد تحصیلی و توانایی اجتماعی‌شان اغلب آسیب‌دیده است.
زیر شاخه‌های فرزند پروری
تا اینجا دربارۀ انواع فرزند پروری صحبت کردیم. در ادامه به معرفی 6 سبک فرزند پروری زیرشاخۀ روش‌های فرزند پروری معرفی شده، می‌پردازیم:
1.فرزند پروری آزاد (Free-range parenting)
در این سبک فرزند پروری، والدین نظارت کمتری بر بچه دارند. البته نه به عنوان غفلت، بلکه به کودک اعتماد دارند که خودش می‌تواند از پس مشکلاتش بر بیاید. این شیوه برای بچه‌هایی که قدرت ریسک‌پذیری کمتری دارند و اضطراب و نگرانی بالایی دارند، شیوۀ بسیار خوبی است.
در این روش، کودکان بیشتر مسئولیت خود را به عهده می‌گیرند و والدین کمتر دخالت می‌کنند، هدف از این سبک فرزند پروری، پرورش بچه‌هایی مستقل، خودباور و مسئولیت‌پذیر است.
مزایا و معایب فرزند پروری آزاد
- افزایش اعتماد به نفس
- تقویت مهارت حل مسئله
- افزایش خلاقیت
- تقویت حس مسئولیت‌پذیری
در مورد معایب این شیوه می‌توان به مواردی همچون :
- خطر آسیب و مشکلات اجتماعی به دلیل عدم نظارت اشاره کرد.
2.فرزند پروری هلی‌کوپتری (Helicopter parenting)
در این شیوۀ تربیت بچه، والدین به شدت درگیر زندگی فرزندشان هستند و روی آنها کنترل و نظارت کامل را دارند. والدینی که سبک هلی‌کوپتری را برای فرزند پروری انتخاب می‌کنند، در تمام جنبه‌های زندگی فرزندانشان، حضوری فعال دارند. این روش فرزند پروری در مقابل سبک “فرزند پروری آزاد” قرار می‌گیرد.
مزایا و معایب شیوه فرزند پروری هلی‌کوپتری
- احساس امنیت بیشتر کودک: کودک احساس می‌کند همیشه تحت حمایت است.
- موفقیت تحصیلی بهتر: با کمک والدین، کودک ممکن است؛ نمرات بهتری بگیرد.
- آگاهی والدین از فعالیت‌های کودک: والدین از هر آنچه کودک انجام می‌دهد، آگاه هستند.
معایب این شیوه نیز عبارت‌اند از:
- کاهش استقلال: کودک به تنهایی تصمیم گرفتن را نمی‌آموزد.
- افزایش اضطراب و استرس: کودک همیشه احساس می‌کند باید انتظارات والدینش را برآورده کند.
- کاهش اعتماد به نفس: کودک به توانایی‌های خود شک می‌کند.
- مشکل در ایجاد روابط اجتماعی: کودک فرصت کمی برای تعامل با همسالان خود دارد.
- کاهش خلاقیت: کودک نمی‌تواند به صورت مستقل فکر کند.
3.فرزند پروری برف‌روب (Snowplow parenting)
به این سبک فرزند پروری، فرزند پروری چمن‌زن و بولدوزری نیز می‌گویند. والدین در این شیوه، آماده‌اند که همه چیز را رها کنند، تا فرزندشان به خواسته‌هایش برسد. حتی اگر خواسته‌ای کوچک باشد. والدین این سبک فرزندپروری هرچیزی که سر راه فرزندانشان قرار بگیرد و مانع شود را پاکسازی می‌کنند.
این نوع والدین، نمی‌خواهند فرزندشان با مشکلی مواجه شود. اما؛ بچه‌های آنها به شدت اضطراب شکست پیدا می‌کنند. دلیل این رفتار افراطی والدین، ترس از شکست بچه‌ها، نگرانی بیش از حد برای فرزندان و خواستن بهترین‌ها برای آنهاست. عواقب این گونه رفتار کردن با کودک می‌تواند مشکلات زیر باشد:
- کاهش استقلال: کودکانی که با این روش فرزند پروری بزرگ می‌شوند، در انجام کارهای شخصی به والدین خود همواره نیاز دارند.
- افزایش اضطراب: این کودکان ممکن است، نسبت به شکست بسیار حساس باشند و اضطراب زیادی را تجربه کنند.
- کاهش توانایی حل مسئله: وقتی همۀ مشکلات توسط والدین حل می‌شود، کودک فرصتی برای یادگیری و پیدا کردن راه‌حل برای آن پیدا نمی‌کند.
- کاهش انگیزه: اگر همه چیز به راحتی در اختیار کودک قرار بگیرد، بچه به احتمال قوی، دیگر انگیزه‌ای برای تلاش و کوشش نخواهد داشت.
4.فرزند پروری فانوس دریایی (Lighthouse parenting)
یکی از روش‌های بسیار متعادل فرزند پروری، روش فانوس دریایی است. در این شیوه، والدین همچون فانوس دریایی، یک نقطۀ ثابت و مطمئن هستند که فرزندانشان می‌توانند در هر شرایطی به آنها رجوع کنند. این سبک فرزندپروری بر ایجاد تعادلی بین عشق، محافظت، ارتباط و پرورش کودک تمرکز دارد.
مهم‌ترین ویژگی‌های اصلی فرزند پروری فانوس دریایی
- ایجاد یک محیط امن و پر از عشق که فرزند در کنارشان احساس امنیت کند
- آنها ارتباط باز و صادقانه‌ای با فرزندانشان دارند و به آنها گوش می‌دهند.
- والدین فانوس دریایی، فرزندانشان را در تصمیم‌گیری‌ها و چالش‌های زندگی راهنمایی می‌کنند، اما درنهایت به آنها اجازه می‌دهند که خودشان انتخاب کنند
- والدین فانوس دریایی مرزهای مشخصی را برای فرزندانشان تعیین می‌کنند و به آنها یاد می‌دهند که مسئولیت‌پذیر باشند.
- این نوع والدین به فرزندانشان کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را فرا بگیرند.
مزایای فرزند پروری فانوس دریایی
- افزایش اعتماد به نفس بچه‌ها
- تقویت روابط خانوادگی
- کودکان با مهارت‌های اجتماعی بالا
- کاهش اضطراب و استرس در بچه‌ها
5.فرزند پروری وابسته (Attachment parenting)
این شیوۀ فرزند پروری به محبت فراوان و دست‌یافتنی اشاره می‌کند. در این روش، والدین معتقدند اولویت قرار‌دادن نیازهای کودک منجر به استقلال و پایداری عاطفی او در آینده می‌شود. والدینی که این روش را برای تربیت فرزندشان انتخاب می‌کنند، به نزدیکی فیزیکی، خوابیدن مشترک، شیردهی طولانی‌مدت، انضباط مثبت و سایر رویکردهای مبتنی بر وابستگی برای تربیت فرزندان اهمیت می‌دهند.
مزایای فرزند پروری دلبسته
- ایجاد پیوند عاطفی قوی بین والد و کودک
- پرورش کودکانی با اعتماد به نفس بالا
- مهارت‌های اجتماعی بهتر
- کاهش اضطراب و استرس
- رشد عاطفی سالم
معایب فرزندپروری دلبستگی‌محور
- برای والدین بسیار زمان‌بر است.
- احتمال وابستگی بیش از حد، کودک به آنها وجود دارد.
- مرزبندی برای کودکانی که با این روش بزرگ می‌شوند، ممکن است؛ دشوار باشد.
- این نوع تربیت فرزند، ممکن است، موجب پرورش بچه‌هایی با انتقادپذیری کم شوند.
- این سبک فرزندپروری فشار زیادی بر والدین وارد کند، به خصوص پدر و مادری که شاغل هستند.
6.فرزند پروری ببر (Tiger Parenting)
والدگری ببرانه یا فرزند پروری ببر، یکی دیگر از روش‌های فرزند پروری بسیار سختگیرانه است که در آن والدین برای تضمین موفقیت فرزندان خود، فشار زیادی بر آنها وارد می‌کنند. این والدین، معمولاً انتظار دارند، فرزندانشان در زمینه‌های تحصیلی، موسیقی، ورزش یا سایر فعالیت‌های فوق برنامه به بالاترین سطح پیشرفت دست یابند.
ویژگی‌های والدگری ببرانه
- انتظارات بالا: در این روش فرزند پروری، والدین از فرزندانشان انتظارات بسیار بالایی دارند و آنها را به تلاش بی‌وقفه تشویق می‌کنند.
- تمرکز بر موفقیت: موفقیت تحصیلی و حرفه‌ای فرزند، هدف اصلی این والدین است.
- کنترل شدید: این والدین معمولاً کنترل زیادی بر زندگی فرزندان خود دارند و آزادی عمل کمی به آنها می‌دهند.
- استفاده از تنبیه: برای تشویق به تلاش بیشتر، ممکن است از تنبیه‌های سختگیرانه استفاده کنند.
- کمبود ابراز احساسات: ابراز احساسات به طور آزادانه در این خانواده‌ها معمولاً انجام نمی‌شود.
سخن آخر
در این مطلب شما را با انواع روش‌های فرزند پروری آشنا کردیم و عواقب، مزایا و معایب هرکدام از آنها و تأثیرشان را بر کودک مورد ارزیابی قرار دادیم. چنانچه دوست دارید درباره روش‌های فرزند پروری اطلاعات بیشتری کسب کنید، می‌توانید در کارگاه‌های فرزند پروری «مرکز روان تحلیلی ایرانیان» شرکت کنید. کافی است با ما تماس بگیرید تا کارشناسان و متخصصان امر، زمان برگزاری کارگاه‌ها را به اطلاع شما برسانند.
دیدگاهتان را بنویسید