حسادت کودک اول بعد از تولد نوزاد جدید؛ دلایل و نحوه رفتار والدین
حسادت کودک اول پس از تولد نوزاد جدید پدیده‌‌ای طبیعی و قابل انتظار است. درحالی‌که والدین با ورود نوزاد تازه عشق و هیجان زیادی تجربه می‌کنند، کودک اول مجموعه‌ای از احساسات متناقض را تجربه می‌کند؛ از کنجکاوی و محبت تا خشم و نگرانی نسبت به از دست دادن جایگاهش در خانواده. اگر حس حسادت او به‌درستی درک و مدیریت نشود، ممکن است به احساس طردشدگی، پرخاشگری یا کاهش اعتمادبه‌نفس منجر شود. در این مطلب دلایل روان‌شناختی حسادت کودک اول، نشانه‌ها، اشتباهات رایج والدین و روش‌های علمی برای تقویت رابطه‌ی میان کودک اول و نوزاد جدید را بررسی می‌کنیم.
چرا حسادت کودک اول بعد از تولد نوزاد جدید طبیعی است؟
برای کودک اول، ورود نوزاد جدید به خانواده یعنی تغییر در ساختار احساسی خانه. تا پیش از این، تمام توجه و محبت والدین و مراقبت‌ها به او اختصاص داشت، اما حالا باید آن را با موجود کوچکی تقسیم کند که نیاز به توجه مداوم دارد. این تغییر بزرگ، در ذهن کودک نوعی احساس رقابت، ترس از دست دادن عشق والدین و اضطراب ایجاد می‌کند. او نوزاد را رقیبی برای خود می‌داند.
روان‌شناسان کودک تأکید می‌کنند که بروز حسادت کودک اول نشانه‌ای از ناسازگاری یا بدرفتاری نیست، بلکه پاسخی طبیعی به تغییرات محیطی و عاطفی است. این واکنش اگر با حمایت عاطفی، گفت‌وگو و صبوری والدین همراه باشد، به‌تدریج فروکش می‌کند و جای خود را به محبت و صمیمیت می‌دهد.
نشانه‌های حسادت در کودک اول
شناخت نشانه‌های حسادت کودک اول به شما کمک می‌کند تا برای رفع مشکل به‌موقع اقدام کنید.
تغییر ناگهانی رفتار
کودکی که پیش از این آرام و شاد بوده، ممکن است به فردی عصبی، لجباز یا بی‌قرار تبدیل شود.
پسرفت در مهارت‌ها
کودک رفتارهای نوزادی را تکرار می‌کند، برای مثال انگشتش را می‌مکد، جایش را خیس می‌کند یا درخواست شیشه‌شیر و پستانک دارد. این کارها برای جلب‌توجه انجام می‌شود.
پرخاش و عصبانیت
کودک برای جلب دوباره توجه والدین، فریاد می‌زند یا کارهای خطرناک انجام می‌دهد
بی‌علاقگی یا پرخاش نسبت به نوزاد
کودک از نوزاد فاصله می‌گیرد و به او اهمیت نمی‌دهد. حتی ممکن است رفتار پرخاشگرانه نشان بدهد و نوزاد را کتک بزند.
افسردگی یا گوشه‌گیری
کودکی که احساس طردشدگی و بی‌ارزشی کند، در خود فرو می‌رود، کمتر بازی می‌کند و کمتر لبخند می‌زند.
دلایل روان‌شناختی بروز حسادت در کودک اول
درک ریشه‌های روانی حسادت، به والدین کمک می‌کند تا با همدلی و آگاهی بیشتری رفتار کنند. مهم‌ترین دلایل روان‌شناختی این رفتار عبارت‌اند از:
ترس از دست دادن عشق والدین
کودکِ اول تصور می‌کند که محبت والدین مقدار ثابتی دارد و با آمدن نوزاد جدید، سهم او کاهش می‌یابد.
احساس طردشدگی
وقتی توجه والدین به مراقبت از نوزاد معطوف می‌شود، کودک احساس می‌کند که کنار گذاشته شده و جایگاهش را از دست داده است.
نیاز به توجه و دیده شدن
کودک، عشق و توجه والدین را معیاری برای ارزشمندی خود می‌داند. با ورود نوزاد جدید، او احساس می‌کند که ارزشش را از دست داده است.
حساسیت نسبت به رفتار والدین
اگر والدین مدام از نوزاد جدید تعریف و از کودک بزرگ‌تر انتقاد کنند، حسادت تشدید می‌شود.
تفاوت در نوع ارتباط فیزیکی
نوزاد بیشتر مواقع در آغوش مادر است، درحالی‌که کودک بزرگ‌تر ممکن است کمتر لمس شود. این تفاوت در تماس فیزیکی برای کودک معنی‌دار است.
نحوه رفتار صحیح والدین با کودک حسود
رفتار والدین نقشی تعیین‌کننده در فروکش کردن یا تشدید حسادت کودک اول دارد. راهکارهای مؤثر در این زمینه را معرفی می‌کنیم:
گوش دادن به کودک و درک احساسات او
به‌جای سرزنش یا بی‌اعتنایی، به کودک اجازه دهید احساسات منفی خود را بیان کند. جمله‌هایی مانند «می‌فهمم که ناراحت هستی» به کودک نشان می‌دهد که احساسش درک می‌شود و ارزشمند است.
تقسیم توجه و زمان
حتی در روزهای پرمشغله‌ی پس از تولد نوزاد جدید، زمانی کوتاه اما باکیفیت برای کودک اول در نظر بگیرید. برای مثال، هر شب قبل از خواب با او بازی یا گفت‌وگو کنید.
مشارکت دادن کودک در مراقبت از نوزاد
از کودک بخواهید در کارهای سادهای مثل آوردن پوشک یا خواندن آواز برای نوزاد با شما همکاری کند. این کار حس مفید بودن و تعلق را در او افزایش می‌دهد.
پرهیز از مقایسه
هرگز کودک را با نوزاد مقایسه نکنید. این کار، احساس بی‌کفایتی و خشم را در کودک تقویت می‌کند و به عزت‌نفس او ضربه می‌زند.
تأکید بر ویژگی‌های مثبت کودک اول
به کودک بگویید «تو کمک‌حال من هستی» یا «به تو افتخار می‌کنم» تا احساس ارزشمندی کند و اعتماد‌به‌نفسش بالا برود.
ایجاد حس عشق و اطمینان
به کودک اطمینان دهید که عشق شما تقسیم نمی‌شود؛ بلکه گسترش می‌یابد و شما فرزندان‌تان را یکسان و به یک اندازه دوست می‌دارید.
اشتباهات رایج والدین در مواجهه با حسادت کودک اول
بسیاری از والدین ناخواسته رفتارهایی انجام می‌دهند که باعث تشدید حسادت می‌شود. این موارد از رایج‌ترین اشتباهات هستند:
نادیده گرفتن احساسات کودک
وقتی والدین به کودک می‌گویند «حسادت نکن» یا «تو دیگر بزرگ شده‌ای»، او حسادتش را پنهان می‌کند و احساس ناراحتی و سرخوردگی پیدا می‌کند.
واگذاری کامل کودک اول به دیگران
برخی والدین فکر می‌کنند پس از تولد نوزاد جدید بهتر است کودک را به‌طور موقت نزد مادربزرگ بفرستند. این کار یکی از بدترین اشتباهات است و در کودک حس طردشدگی شدید و زخم روانی ایجاد می‌کند.
تنبیه به‌خاطر حسادت
وقتی کودک حسادتش را با گریه، قهر یا پرخاش نشان می‌دهد، تنبیه کردنِ او فقط مسئله را پیچیده‌تر می‌کند. کودک احساس می‌کند که علاوه‌بر عشق، امنیت را هم از دست داده است. این کار همچنین در کودک حس گناه ایجاد می‌کند.
دور نگاه داشتن کودک
وقتی کودک می‌خواهد به نوزاد نزدیک شود، والدین به‌خاطر ترس مانع او می‌شوند و فرصت شکل‌گیری ارتباط را از بین می‌برند.
روش‌های تقویت رابطه میان کودک اول و نوزاد جدید
برای کاهش حسادت کودک اول، باید رابطه‌ی بین دو فرزند از ابتدا بر پایه‌ی محبت شکل بگیرد. راهکارهای زیر در این زمینه مؤثرند:
داستان‌گویی درباره‌ی رابطه‌ی خواهر و برادر
کتاب‌هایی با موضوع دوستی و مراقبت میان خواهرها و برادرها برای کودک بخوانید.
تحسین کودک بزرگ‌تر در حضور نوزاد
کودک را در مراقبت از نوزاد مشارکت بدهید و از او تعریف کنید؛ برای مثال بگویید: «ببین برادرت/خواهرت چقدر قشنگ برایت آواز می‌خواند!»
ایجاد فرصت بازی‌های مشترک
به کودک فرصت دهید تا فعالیت‌های سادهای مثل توپ‌بازی را با نوزاد انجام دهد و سرگرمش کند.
ایجاد حس مالکیت مثبت
پرسش‌هایی مانند «دوست داری این اسباب‌بازی را به خواهرت نشان بدهی؟» باعث می‌شود کودک احساس کند نقش مهمی در نگهداری و تربیت نوزاد دارد.
نقش پدر در کاهش حسادت کودک اول
پس از تولد نوزاد جدید، نقش پدر بیش از هر زمان دیگری اهمیت می‌یابد. درحالی‌که مادر بیشتر وقت خود را به مراقبت از نوزاد اختصاص می‌دهد، پدر آزادی عمل بیشتری دارد و می‌تواند توازن عاطفی خانه را حفظ نماید. پدر باید:
- زمانی را به بازی کردن و وقت گذراندن با کودک اول اختصاص دهد.
- با گفتار و رفتار نشان دهد که عشق او نسبت به کودک اول تغییر نکرده است.
- از مادر حمایت کند تا او نیز بتواند زمان‌هایی را به کودک بزرگ‌تر اختصاص دهد.
- در مواقع بحرانی بین دو فرزند وساطت کند و آرامش را برقرار نماید.
چه زمانی باید از مشاور کودک کمک گرفت؟
اگر علائم زیر برای مدت طولانی ادامه یافت یا شدت گرفت، بهتر است به مشاور یا روان‌شناس کودک مراجعه کنید:
- رفتار پرخاشگرانه نسبت به نوزاد
- افت شدید در عملکرد تحصیلی
- بی‌علاقگی نسبت به بازی یا تعامل
- کابوس‌های مکرر یا شب‌ادراری
- گوشه‌گیری یا اضطراب شدید
مرکز روان تحلیلی ایرانیان با بهره‌گیری از روان‌شناسان متخصص در حوزه‌ی کودک و خانواده، می‌تواند به والدین کمک کند تا با روش‌های مناسب، این دوره‌ی حساس را با آرامش پشت سر بگذارند.
جمع‌بندی و توصیه‌ی نهایی
کودک اول بعد از تولد نوزاد جدید معمولاً حسادت می‌کند. او احساس می‌کند جایگاهش در خطر است و برای جلب‌توجه والدین لجبازی یا پرخاشگری نشان می‌دهد. برخی کودکان در این شرایط خود را کنار می‌کشند و احساس غم می‌کنند. وقتی والدین احساسات کودک را نادیده می‌گیرند، او را تنبیه می‌کنند یا از خانه دور می‌کنند، بحران شدت می‌گیرد.والدین وقتی احساسات کودک را درک می‌کنند، بدون قضاوت به حرف‌هایش گوش می‌دهند، برای او زمان باکیفیت می‌گذارند و او را در مراقبت از نوزاد شریک می‌کنند، حسادت او را کاهش می‌دهند.
اگر بعد از تولد نوزاد جدید متوجه تغییر رفتار، پرخاش یا غم در کودک خود شده‌اید، با مشاوران مرکز روان تحلیلی ایرانیان تماس بگیرید. مشاوران این مرکز با رویکردی علمی و تحلیلی به شما کمک می‌کنند تا بین فرزندان آرامش و پیوند عاطفی سالم ایجاد کنید.
پرسش و پاسخ
آیا حسادت کودک اول همیشه نگران‌کننده است؟
این وضعیت در بیشتر موارد طبیعی است و با رفتار درست والدین رفع می‌شود. اما درصورت تداوم یا پرخاشگری شدید باید از مشاور کمک گرفت.
کودکان در چه سنی بیشتر حسادت می‌ورزند؟
کودکان بین ۲ تا ۶ سال بیشترین واکنش را نشان می‌دهند، زیرا هنوز مهارت‌های کنترل هیجان را نیاموخته‌اند.
آیا باید کودک را از نوزاد دور کرد؟
خیر. این کار به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ بلکه سرپرست باید با نظارت خود، کودک را در مراقبت از نوزاد مشارکت دهد.
گفت‌وگو در کاهش حسادت کودک چقدر مؤثر است؟
بسیار زیاد. وقتی والدین کودک را جدی بگیرند و با او درباره‌ی احساسش نسبت به تغییرات صحبت کنند، اضطراب و حسادتش فروکش می‌کند.
meaningfulbeginnings
دیدگاهتان را بنویسید