بازی درمانی برای کودکان اوتیسم: فعالیتهای مناسب کودک اتیسم
بازی با کودکان اوتیسم، یک روش درمانی جذاب و مؤثر است که به آنها کمک میکند تا دنیای اطراف خود را بهتر درک کرده و مهارتهای اجتماعی و ارتباطی خود را تقویت کنند. در بازی درمانی، کودکان از طریق بازیهای هدفمند، احساسات و تجربیات خود را بیان میکنند و با چالشهای زندگی روزمره روبرو میشوند. در این مطلب از مجله روانشناسی، ما به بررسی بازی درمانی برای کودکان اوتیسم و انواع بازیهای مناسب آنها میپردازیم.
بازی درمانی چیست؟
پیش از آنکه به نقش بازی درمانی برای کودکان اوتیسم اشاره کنیم، ابتدا باید بدانیم، بازی درمانی به زبان ساده یعنی چه؟ بازی درمانی، نوعی درمان است که به کودکان اجازه میدهد تا از طریق بازی با هم ارتباط برقرار کرده و خود را بیان کنند. این روش درمانی، با ایجاد محیطی امن و حمایتی برای بچهها به آنها کمک میکند تا افکار، احساسات و تجارب خود را کشف کنند. مهارتهای حل مسئله را در خود تقویت کرده و به کودکان کمک میکند تا روابط سالمی با خود و دیگران برقرار کنند.
انواع بازی درمانی برای کودک اوتیسم
بازی درمانی انواع مختلفی دارد و به 2 صورت دستوری و غیردستوری انجام میشود. در ادامه به معرفی بیشتر هرکدام از آنها میپردازیم:
بازی درمانی غیرمستقیم یا غیردستوری
در این شیوه بازی درمانی، بازیها ساختار و چارچوب خاصی ندارند و بچهها در این شیوه، با محدودیت کمتری مواجه هستند و خود کودک باید راهنمای خودش باشد و از پس چالشهای پیش رویش برآید.
بازی درمانی رهنمودی یا دستوری
بازی درمانی رهنمودی یا دستوری یکی از روشهای بازی درمانی است که در آن درمانگر نقش فعالتری نسبت به سایر روشها دارد. در این روش، درمانگر به جای اینکه ناظر بازی کودک باشد، به طور مستقیم در بازی دخالت میکند و با استفاده از اسباببازیها، بازیها و فعالیتهای خاص، کودک را به سمت اهداف درمانی هدایت میکند.
در بازی درمانی کودکان اوتیسم از هردو شیوه استفاده میشود.جلسههای بازی درمانی کودکان اوتیسم اغلب، با روش بازی درمانی غیرمستقیم شروع میشود و به کودک اجازه داده میشود، خودش آنطور که دوست دارد، بازی را شروع کند. سپس به تدریج درمانگر وارد بازی شده و از شیوههای بازی درمانی دستوری برای مجاب کردن کودک ه انجام فعالیت خاصی استفاده میکنند.
بازی درمانی برای کودکان اوتیسم
بازی درمانی برای کودکان اوتیسم به گونهای طراحی شدهاست که نیازهای منحصربهفرد آنها را برآورده میسازد. همانطور که میدانید کودکان مبتلا به اوتیسم، معمولاً در تعاملهای اجتماعی مشکل دارند و بازی درمانی به آنها این فرصت را میدهد که به شیوهای غیرکلامی با دیگران ارتباط برقرار کنند. تکنیکهای بازی درمانی برای اوتیسم میتوانند از بازیهای حسی گرفته تا بازیهای نقشآفرینی و تخیلی متنوع باشند.
فواید بازی درمانی کودکان اوتیسم
بازی درمانی روشی ساختار یافته و جذاب است که با تمایل طبیعی کودکان به بازی همسو است و مزایای بسیاری برای کودکان مبتلا به اوتیسم دارد. در اینجا به برخی از روشهای بازی درمانی کودکان اوتیسم اشاره میکنیم:
1.تقویت مهارتهای ارتباطی و اجتماعی
بازی درمانی فرصت یادگیری و بهبود مهارتهای اجتماعی و ارتباطی را برای بچهها فراهم میکند. کودکان از طریق بازی، یاد میگیرند چطور تعامل برقرار کردن را با هم شروع کنند و یا عکسالعمل نشان دهند، نوبت گرفتن را رعایت کنند، در بازی با هم همکاری کنند و … .
2.تنظیم احساسات و هیجانها
اغلب کودکان اوتیسم، در تنظیم هیجان و احساساتشان مشکل دارند. بازی درمانی به آنها، کمک میکند تا احساساتشان را به روشی ایمن و غیرتهاجمی ابراز کنند. بازی با کودکان اوتیسم کمکشان میکند تا احساساتشان را شناسایی و آنها را مدیریت کنند.
3.تقویت رشد شناختی و رفتاری
بازی با کودکان اوتیسم، موجب افزیش قدرت حل مسئله، تصمیمگیری و تفکر خلاق در آنها میشود.بچهها میتوانند در مواجه با رفتارهای چالشبرانگیز، راهحلهای جایگزین برای بیان نیازهای خود پیدا کنند.
بازی درمانی برای کودکان اوتیسم زمانی بیشترین تأثیر را دارد که به صورت فردی برگزار شود و متناسب با نیازها و علایق خاص کودک طراحی باشد. کار با یک درمانگر بازی متخصص کودکان اوتیسم ، تأثیر شگرفی در بچهها دارد.
با درک مفهوم بازی درمانی و مزایای آن برای کودکان مبتلا به اوتیسم، والدین و مراقبین میتوانند تصمیمهای آگاهانهای در مورد گنجاندن این رویکرد درمانی در برنامه درمانی کودک خود بگیرند. قدرت تحولآمیز بازی میتواند پتانسیل موجود در هر کودک را آزاد کند و مسیر رشد، توسعه و بهبود کیفیت زندگی را برایش فراهم سازد.
بهترین بازیهای مناسب کودک اتیسم
بهترین بازیهای مناسب کودکان اوتیسم عبارتاند از:
بازیهای حسی
بازیهای حسی در تحول کودکان اوتیسم تأثیر بسزایی دارد. منظور از بازیهای حسی، درگیرکردن حواس این بچهها از طریق انجام فعالیتهای مختلف مثل بازی با آب یا شن و … است.
درمانگران در بازی با کودکان اوتیسم، سعی دارند که از طریق بازیهای حسی، مهارتهای اجتماعی و عاطفی بچهها را بهبود ببخشند، توجه و تمرکز آنها را افزایش داده و کمکشان کنند تا مهارتهای حرکتیشان نیز توسعه پیدا کند.
انواع بازیهای حسی
- نقاشی انگشتی: کودکان در حین نقاشی با انگشتانشان، نه تنها به بررسی بافتهای مختلف میپردازند، بلکه با رنگیکردن انگشتان و لذت نقاشی با انگشت، حس لامسهشان تقویت شده و بچههایی خلاقتر میشوند. نقاشی انگشتی یکی از بازیهای مناسب کودک اتیسم، است که اضطراب و تنش را در آنها به طرز چشمگیری کم میکند.
- آببازی و شناور کردن اجسام: بچهها با آببازی و یا شناور کردن اجسام در آب، نه تنها مهارتهای دستانشان افزایش مییابد، بلکه اضطراب نیز در آنها کاهش یافته، تعاملات اجتماعیشان بهبود مییابد. آببازی نیز از جمله، فعالیتهای مناسب برای کودکان مبتلا به اوتیسم است.
- خمیربازی: خمیربازی موجب تقویت مهارتهای دست بچهها شده و کمکشان میکند تا با خمیر، کارهای ظریف انجام دهند. این امر نه تنها موجب افزایش خلاقیت در بچهها شده، بلکه در بهبود تمرکز آنها نیز موثر است.
- سطلهای حسی: منظور از سطلهای حسی، سطلهای کوچک پرشده از برنج، لوبیا یا شن با هدف تحریک حس لامسه در بچههاست. این فعالیت نیز در زمره بازیهای مناسب کودک اتیسم به حساب میآید.
نقشآفرینی و انجام بازیهای تخیلی
نقشآفرینی و انجام بازیهای تخیلی، 2 تکنیک قدرتمند بازی با کودکان اوتیسم است. این تکنیکها به بچهها اجازه میدهد تا در دنیای تخیل غوطهور شوند و مهارتهای اجتماعی، ارتباطی و شناختی خود را بهبود بخشند.
بچهها از طریق نقشآفرینی و بازیهای تخیلی، یاد میگیرند در موقعیتهای مختلف چگونه با هم ارتباط برقرار کنند، چطور احساسات خود را بیان و مشکلات را حل کنند؟ همچنین میتواند به آنها کمک کند تا درک بهتری از جهان پیرامونشان داشته باشند و مهارتهای ارتباط غیرکلامی را در خود تقویت کنند.
در ادامه چند نمونه بازی با کودکان مبتلا در قالب نقشاارینی را با شما در میان یگذاریم. به طور مثال درمانگر:
- تظاهر به معلم، پزشک یا آتشنشانبودن میکند.
- درمانگر شروع به بازی با عروسکها برای انجام فعالیتهای روزانه یا موقعیتهای اجتماعی گوناگون میکند.
- یک فروشگاه یا رستوران خیالی برای تمرین نوبتگیری و برقراری ارتباط میسازد و از کودک در این بازی کمک میگیرد.
- از عروسکها یا حیوانات پرشده برای نمایش سناریوهای اجتماعی یا بیان احساسات، استفاده میکند.
اسباببازیهای مناسب بازی درمانی برای کودکان اوتیسم
همانطور که اشاره کردیم بازی درمانی برای کودکان اوتیسم، تأثیر چشمگیری در رشد و توسعه توانمندیهای آنها دارد. ابزارهای بازی که میتوانید از آنها برای کمک به این بچهها استفاده کنید، بسیار متنوع هستند و شامل، پازلها، بلوکهای ساختمانی، لوازم هنری، بازیهای تختهای و اسباببازیهای حسی میشوند
وسایل بازی برای اهداف خاصی در بازی درمانی در نظر گرفته میشوند، به طور مثال برخی از آنها موجب بهبود مهارتهای حرکتی ظریف یا تشویق به حل مسئله، ترویج بیان عاطفی و درنهایت؛ تقویت رشد شناختی، در بچهها میشود.
درمانگران با کمک از اسباببازیهای مناسب اشاره شده و ترکیب آنها با بازیهای حسی و نقشآفرینی و تخیلی به بچههای اوتیسم کمک میکنند تا رشد کرده و به پتانسیل کامل خود دست یابند. هنگام استفاده از از این تکنیکها یادتان باشد، هر کودک منحصربه فرد است و درمانگر باید با توجه به نیازها و علایق فردی هرکدام از کودکان با آنها بازی کند.
یک درمانگر بازی درمانی چگونه با کودک اوتیسم ارتباط برقرار میکند؟
یک درمانگر بازی حرفهای، روی زمین کنار کودک مبتلا به اوتیسم مینشیند و از طریق بازی با بچه ارتباط برقرار میکند. برای مثال، درمانگر ممکن است، اسباببازیهایی را جلوی کودک قرار دهد و به او اجازۀ تصمیمگیری برای انتخاب و بازی دهد.
اگر کودک یک قطار اسباببازی برداشت و آن را بارها و بارها بدون هدف مشخص جابهجا کرد، درمانگر نیز برای برقراری ارتباط بچه، یک قطار دیگر برمیدارد و آن را جلوی قطار کودک میگذارد تا مسیر تردد آن را مسدود کند. اگر کودک به صورت کلامی یا غیرکلامی، واکنش نشان داد، برقراری ارتباط موفقیتآمیز بودهاست.
اگر کودک پاسخ نداد، درمانگر از اسباببازیهای جایگزین دیگر مثل حباب درستکردن که برای اغلب بچهها بسیار جذاب است یا استفاده از اسباببازیهای متحرک، یا صدادار استفاده کرده و توجه کودک را به خود جلب میکند.
با گذشت زمان، درمانگر با کودک همکاری میکند تا مهارتهای متقابل (اشتراکگذاری، نوبتگیری) و مهارتهای تخیلی مانند تظاهر به تغذیه یک حیوان اسباببازی یا پختن یک غذای خیالی را در بچه تقویت کند. آنها ممکن است در حین بازی روی مهارتهای تفکر انتزاعی نیز کار کنند.
با بهبود توانایی کودک در ارتباط با دیگران، ممکن است کودکان دیگری نیز به گروه اضافه شوند و مهارتهای اجتماعی پیچیدهتری بین بچهها برقرار شود.
و اما سخن آخر
بازی درمانی، همانطور که از نامش پیداست، یک روش درمانی ویژه برای کودکان است که به آنها کمک میکند تا از طریق بازی، وجود خود را ابراز کرده، احساساتشان را بیان کنند و با چالشها مواجه شوند. این روش بهخصوص برای کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار مؤثر است و به آنها کمک میکند تا احساسات و هیجانات خود را بهتر بیان کنند. در این مطلب، به بررسی بازی درمانی و چگونگی بهرهمندی کودکان مبتلا به اوتیسم اشاره کردیم
«مرکز روانتحلیلی ایرانیان» یک فضای مناسب و کارآمد در این رابطه است که به شما والدین و مربیان گرامی کمک میکند تا ارتباط بهتری با فرزندان اوتیسم خود برقرار کنند.
دیدگاهتان را بنویسید